Arbeidsbelasting artsen dubbel zo groot

Dit alles blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA), die is uitgevoerd door TNO en CBS onder bijna 43.000 werknemers. Op verzoek van Medisch Contact heeft TNO speciaal de artsen onder geënquêteerden er uitgelicht. Omdat de NEA over werknemers gaat, betreft het louter artsen in dienstverband.

Emotionele zwaarte

Artsen hebben veeleisend en ingewikkeld werk. Dat vinden ze zelf ook. Ze noemen daarbij de hoge moeilijkheidsgraad en de emotionele zwaarte van het werk. Ze hebben dubbel zo vaak te maken met extern ongewenst gedrag, zoals pesten, schelden en intimidatie. En ook ongewenste seksuele aandacht van patiënten komt meer voor – waarbij ruim één op de vijf vrouwelijke artsen zegt dat ze daar ‘enkele keren tot dagelijks’ mee te maken heeft.

Hoe het komt, daar zegt het onderzoek niks over, maar feit is dat artsen iets meer dan gemiddeld met burn-outklachten kampen. In Nederland heeft 18 procent van de artsen daar last van, tegenover 14,6 procent landelijk. Vrouwelijke artsen zeggen daar nog iets meer last van te hebben dan mannen: 19,4 procent.

Artsen hebben dubbel zo vaak te maken met schelden en intimidatie

Wat hun toekomst betreft, voelen artsen zich vrij zeker. Ze hebben werk en er zijn maar weinig artsen (15%, tegenover 21,7% bij de algemene werkende bevolking) die denken dat ze risico lopen op baanverlies. TNO-onderzoeker Wendela Hooftman, projectleider van de NEA, wijst erop dat nog geen 14 procent van de ondervraagde artsen zich zorgen maakt over hun baan, tegenover 23,5 procent van de andere werknemers. ‘Ze geven minder vaak aan een andere baan te overwegen. Desondanks zeggen ze vaker dat ze over vijf jaar ergens anders willen werken.’

Artsen willen ruim twee jaar langer doorwerken dan andere werknemers: gemiddeld tot 64,8 jaar, waarbij mannelijke artsen langer wensen door te werken dan hun vrouwelijke collega’s: 65,5 jaar versus 64,3 jaar. De mannelijke artsen verwachten ook tweeënhalf jaar langer geestelijk en lichamelijk voldoende fit te zijn om hun huidige werk voort te zetten: liefst tot 66,3 jaar. Vrouwelijke artsen verwachten dat ze tot 63,8 jaar het werk op dezelfde manier kunnen volhouden.

Feminisering

De uitkomsten van deze jaarlijks terugkerende enquête zijn een bevestiging van eerdere bevindingen, zegt Ronald Batenburg van onderzoeksinstituut Nivel, sinds april bovendien bijzonder hoogleraar arbeids- en organisatievraagstukken in de zorg (Radboud Universiteit). ‘Ook uit ander onderzoek blijk dat artsen in vergelijking met de algemene beroepsbevolking onregelmatiger werken, en ze hebben door hun verantwoordelijkheid een moeilijker vak.’ Een aantal punten wil Batenburg belichten: ‘Je ziet systematische verschillen tussen mannen en vrouwen. Mannen werken nog net iets langer door, onregelmatiger – dat zie je in alle specialisaties terug.

De werkdruk is al tijdens de opleiding hoog

Wat waarschijnlijk nog steeds speelt is dat mannen ambitieuzer zijn, het “mooi” vinden om hard te werken. Vrouwen werken bijvoorbeeld veel vaker in deeltijd, ook als arts. Er is wel wat emancipatie gaande – in de zin dat er meer parttime wordt gewerkt door mannen – maar het onderscheid is nog zeker te zien. Dat blijkt ook steeds uit ons onderzoek onder huisartsen. De startende huisarts is vaak een vrouw, die in deeltijd een duopraktijk wil. De uittredende huisarts is meestal een voltijds werkende man die een solopraktijk had. Deze generatiewisseling en feminisering zie je over de hele linie.’

Intimidatie

Opmerkelijk noemt Batenburg verder het aandeel intimidatie en pesten door mensen van buiten, zoals patiënten of hun verwanten. ‘Dat is natuurlijk iets waar artsen door hun gevoelige contacten met patiënten behoorlijk mee te maken hebben. Ze liggen bovendien onder een vergrootglas. Dat was altijd al zo, maar tegenwoordig komt het sneller naar buiten. Dat geldt zeker als er een fout wordt gemaakt. Intimidatie wordt vaak gerelateerd aan de mondigheid van de patiënt, maar het is de vraag of dat echt mondigheid is. Ik denk dat de meeste intimidatie tegen artsen afkomstig is van een betrekkelijk kleine groep, die vaker over de grens gaat en meer intimideert dan voorheen. De meeste patiënten zijn toch minder mondig en zelfredzaam dan algemeen wordt aangenomen. Niettemin is intimidatie en ook lichamelijk geweld – waarmee artsen vaker dan andere werknemers te maken hebben – een punt van aandacht.’

Het burn-outpercentage – van rond 18 procent – noemt Batenburg hoog. ‘Daarom moet preventie van burn-out een belangrijk onderdeel zijn in de opleiding. De werkdruk is al tijdens de opleiding hoog, dat bleek bijvoorbeeld uit onze laatste peiling onder specialisten ouderengeneeskunde in opleiding. Waaróm de werkdruk tegenwoordig als hoger wordt ervaren, verschilt per specialisme. In de ouderengeneeskunde speelt mee dat je te maken hebt met relatief “zware” patiënten met vaak meerdere aandoeningen. Daarnaast kampt de ouderenzorg met een tekort aan handen aan het bed. Artsen hebben daar als hoofdbehandelaar in het team ook last van.’