Als je niet eet, ga je dood

Palliatieve zorg in Nederland is onderdeel van reguliere zorg. Iedere professional wordt verondersteld palliatieve zorg te kunnen leveren, maar voor de meesten heeft dit niet op het studieprogramma gestaan. Zij zijn aangewezen op nascholing, het opbouwen van ervaring in de praktijk en het inschakelen van specialisten als de zorg te complex wordt. In deze rubriek vijf voorbeelden van consultatie.

De heer Van D. (82 jaar) heeft een inmiddels kwaadaardig ontaarde myelodysplasie van het beenmerg. Hij heeft een ernstige trombo­penie met regelmatig bloedingen en krijgt medicatie om deze nog enigszins in toom te houden. Tot nu toe heeft zijn echtgenote hem, met wat hulp van de wijkverpleging, thuis kunnen verzorgen. Het echtpaar is kinderloos en andere hulp is niet voor handen.

Omdat mevrouw overbelast dreigt te raken, adviseert de wijkverpleging om meneer over te plaatsen naar een hospice. Zij kan zich dan weer concentreren op het zijn van partner. Het echtpaar stemt hiermee in.

Bij opname maakt mevrouw meteen duidelijk dat er heel goed moet worden toegezien op de inname van de medicatie, voeding en vocht. Meneer voelt dat hij niet lang meer te leven heeft, is moegestreden en wil alleen maar rust. Mevrouw kan en wil hier (nog) niet aan toegeven. Telkens vraagt zij weer of haar echtgenoot wel gegeten heeft en zijn medicatie heeft ingenomen. Dat haar man geen trek meer heeft en voedsel weigert, lijkt haar te ontgaan. Uiteraard krijgt meneer steeds voedsel en drinken aangeboden, maar als hij dit weigert, wordt hij niet gedwongen. Zijn intake is dan ook minimaal. De echtgenote heeft alle tekenen van het eat or you will die-syndroom.

Na tien dagen hospice beseft ze nog steeds niet dat haar man feitelijk in de stervensfase zit. De hospice-arts neemt alle tijd om de situatie met haar door te nemen. Het wordt een lang en emotioneel gesprek. Na uitleg dat het niet zo is dat meneer sterft als hij niet eet, maar dat hij niet eet omdat hij stervende is, accepteert ze het beleid om nu vooral te streven naar comfort.

Vrij snel daarna slaapt haar man het grootste deel van de dag (van nature, niet door medicatie) en heeft hij eigenlijk geen intake meer. Na veertien dagen verblijf overlijdt meneer heel rustig, in bijzijn van zijn echtgenote, aan een massieve inwendige bloeding.

In het nagesprek vertelt zij dat het haar heel erg geholpen heeft dat haar man uiteindelijk naar het hospice is gegaan en dat de arts haar over een belangrijk punt heeft geholpen. Zij is dankbaar voor alle goede zorgen voor haar man en voor haarzelf.

Ruben van Coevorden, huisarts en kaderarts palliatieve zorg