Laatste nieuws
J. Lind
4 minuten leestijd

Als de imam beslist

Plaats een reactie

Geloofsregels niet altijd even duidelijk bij medische vraagstukken

Islamitische patiënten laten zich in moeilijke medische dilemma’s vaak bijstaan door een imam.  Maar de interpretatie van de koran kan per imam verschillen. Bij een beslissing over zwangerschapsafbreking kan dat veel uitmaken. De migratie van vele gezinnen naar westerse landen heeft ervoor gezorgd dat we de laatste decennia met vele nieuwe gewoonten en religies hebben kennisgemaakt. Ook de geneeskunde komt in aanraking met situaties en feiten waarover we vroeger alleen hadden gelezen of gehoord. Zo zijn er patiënten die belangrijke beslissingen moeten nemen over hun zwangerschap en daarbij veel laten afhangen van hun geloof, de islam, en hun raadgever daarin, de imam. Zij zoeken naar de juiste weg om uit hun dilemma te komen, die strookt met de regels van de islam. Maar welke regels zijn dat, wie maakt ze en heeft een imam zoveel kennis en inzicht dat hij een zwaarwegend advies kan en mag geven?



BR>


Er bestaat sinds kort een opleiding tot imam, maar de functie is niet beschermd en een diploma is niet vereist. Hoe je imam kunt worden, zonder opleiding of diploma hiervoor, gaat ongeveer als volgt: meestal heeft diegene al in zijn jeugd interesse en affiniteit met het geloof en volgt hij een religieuze school die nauwe banden heeft met de moskee. Belangrijk is het uit het hoofd leren van de koran. Daarnaast leest de toekomstige imam veel over de uitleg van bepaalde teksten in de koran. Met deze bagage solliciteert hij binnen een geloofsgemeenschap.



Leidraad


De koran is het boek waaruit de antwoorden moeten komen op belangrijke levensvraagstukken. Het is duidelijk dat moderne zaken hierin niet specifiek aan de orde komen. De Islamic Organization for Medical Sciences (IOMS) houdt jaarlijks een conferentie waar nieuwe hedendaagse medisch-ethische problemen aan de orde komen.1 2 Deze organisatie lijkt de meest vooraanstaande te zijn op dit gebied en de door hen opgestelde codes voor gedrag, onderzoek en ethiek zijn algemeen gerespecteerd in de islamitische wereld. Islamitische academici uit de hele wereld nemen hieraan deel en de conclusies van deze conferenties kunnen als leidraad dienen voor de imams.





Daarnaast zijn er nog enkele andere organisaties en instituten, zoals het International Institute of Islamic Medicine, die zich specifiek bezighouden met islamitische geneeskunde.3



Wat de conclusies zijn van de beraadslagingen van deze, in de moslimwereld, zeer gerespecteerde schriftgeleerden en islamitische medici, is onder meer te lezen op internet. De status en acceptatie zijn niet altijd even duidelijk. Evenmin is het niet altijd helder of alle imams op de hoogte worden gesteld of zichzelf op de hoogte stellen van wat er is besproken en besloten. Het is voor niet-islamieten onduidelijk op wat voor teksten en uitspraken een imam zich soms baseert bij een bepaald vraagstuk. De indruk bestaat dat een aantal imams zelf beslissingen neemt en adviezen geeft op basis van hun eigen kennis en voor hen beschikbare informatie.





Interpretatie


Zo kan de termijn voor afbreking van een zwangerschap per imam verschillen (zie casus 1 en 2). Misschien heeft dit te maken met de interpretatie van de passage in de koran die gaat over de veertig dagen: de eerste veertig dagen is het embryo wat slijm (nufta), de volgende veertig dagen een klontje bloed (alaqah), daarna wordt het veertig dagen een blub of mudgha genoemd en tot slot wordt de ziel erin geblazen (ruh).4 Kernvraag is: wanneer begint het leven?



Het kan zijn dat de intrede van de ziel als het belangrijkste wordt beschouwd. De uitspraken van de IOMS, waarin ook embryologen en gynaecologen zitting hebben, zijn duidelijk: abortus mag alleen op maternale indicatie plaatsvinden, wat ook een profetische uitspraak is. Moeilijker wordt het als we de uitspraak uit de koran erbij halen (soerah Al-Baqarah, vers 173): degene die zich in een noodsituatie bevindt, zal geen zonde begaan bij het toepassen van wat niet is toegestaan.4



De islam vindt twee zaken belangrijk bij eventueel toestaan van abortus: de motivatie en de termijn van afbreking. De islam worstelt echter met de argumenten. In Nederland is de grens voor reguliere zwangerschapsafbrekingen getrokken bij 24 weken om redenen van levensvatbaarheid van de foetus. Motivatie wordt alleen streng getoetst in geval van een late zwangerschapsafbreking (na 24 weken zwangerschap). Er moet dan sprake zijn van foetale afwijkingen die niet of nauwelijks met het leven verenigbaar zijn.



Soms is het volkomen onduidelijk waar de imam zijn referenties vandaan heeft gehaald (zie casus 3). In deze zeldzame casus zaten de hulpverleners zelf overigens ook met het probleem van goede counseling. In bepaalde gevallen spelen gevoel en mystiek een doorslaggevende rol, zoals bij casus 4.




Openheid


Het inschakelen van geestelijken uit kerkelijke kringen komt in westerse landen ook voor. De invloed van de kerk in Nederland is echter sterk verminderd. Vroeger, meer dan nu, werden kerkelijke voorgangers gevraagd wat gedaan en hoe gehandeld moest worden in belangrijke levensvraagstukken. Een aantal kwesties is en wordt door wetgeving opgelost, maar de wetgeving blijft achterlopen. Als het gaat om wat religieus aanvaardbaar is in medische situaties, zijn de besluiten en richtlijnen van islamitische medische organisaties en instituten op zich wel werkbaar en kunnen goed als leidraad dienen.


In Nederland is gekozen voor een systeem waarbij dokters samen met patiënten binnen wettelijke kaders vóór de 24ste week van de zwangerschap een behoorlijke vrijheid hebben van handelen en beslissen.



Het is niet eenvoudig de koran eenduidig te interpreteren. Imams zouden meer openheid van zaken moeten geven over de achtergronden van hun adviezen en hoe zij tot bepaalde beslissingen/uitspraken zijn gekomen. Raad vragen bij of bespreken met collega’s, schriftgeleerden of islamitische geneeskundigen zou de adviezen meer gewicht geven. Als zij dit niet doen, kan dit een sterke subjectiviteit suggereren en een schijn van onprofessioneel handelen, hoe goed bedoeld ook.



Meer openheid over hoe de islamitische wereld omgaat met medische vraagstukken geeft meer begrip. Respect voor individuele beslissingen is er altijd, het werkt echter beter als de achtergrond helder is.



dr. J. Lind, gynaecoloog, Medisch Centrum Haaglanden, Den Haag


Correspondentieadres:

j.lind@mchaaglanden.nl

;


c.c.:

redactie@medischcontact.nl

 


Geen belangenverstrengeling gemeld.



Beeld: ANP




Referenties


1.

www.islamset.org

.  2.

www.islamicmedicine.org

.  3.

www.iiim.org

.  4. Bommel A van. Islam en ethiek in de gezondheidszorg. Uitgeverij Oase, 2002.



PDF van dit artikel



MC-special:

Kleur bekennen

.



Links:


Islamic Organization for Medical Sciences (IOMS)


International Institute of Islamic Medicine

zwangerschap
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.