Afwisseling door routine

Zorg in focus

Werken volgens de focused factory-benadering hoeft voor artsen niet vervelend te zijn.  Integendeel, zo vertelden een vaatchirurg en
een oogarts aan Medisch Contact.

Een heel dagdeel alleen maar spataderen wegspuiten, aan de lopende band liesbreuken repareren of een ochtend lang cataracten opereren. Het zou afstompend kunnen werken, maar volgens vaatchirurg dr. Jan Koning van de Reinier de Graaf Groep, locatie Diaconessenhuis Voorburg, en oogarts Bart Zijlmans van het Oogziekenhuis in Rotterdam is dat geenszins het geval. Er blijft afwisseling genoeg.

Afspraak is afspraak

Patiënten die in Voorburg worden geopereerd zijn speciaal geselecteerd en zijn niet systemisch ziek. Complicaties treden er volgens Koning maar weinig op. ‘Mocht dat gebeuren, dan zit er altijd wel een marge in het schema. Bovendien zeggen we nooit operaties af. Dit is een afspraak-is-afspraakkliniek. Wanneer het OK-schema uitloopt, werken we langer door. Daartegenover staat dat we ook regelmatig eerder klaar zijn doordat we efficiënt werken.’

Foto: De Beeldredaktie, Fred Ernst

Ook in het Rotterdamse Oogziekenhuis wordt het hele operatieschema afgewerkt en worden geen afspraken afgezegd. ‘Zelfs niet als er een collega ziek is. Wij nemen dan zijn patiënten over’, zegt oogarts Zijlmans. ‘We willen voorkomen dat patiënten onnodig naar het ziekenhuis komen. Dat houdt ook in dat ze in het voortraject zoveel mogelijk onderzoeken en afspraken met artsen op één dag hebben.’

Of iemand geschikt is voor behandeling in het dagcentrum of onder algehele anesthesie (met opname) zal worden geopereerd, wordt in dit ziekenhuis beoordeeld door de oogarts samen met de anesthesioloog en de internist op basis van de ASA-classificatie. In Voorburg is er daarnaast nog een protocol. Beide ziekenhuizen hanteren het criterium dat de patiënt verder gezond moet zijn.

Zijlmans: ‘Behalve dat zij verder gezond zijn, moeten de patiënten voelen voor een dagbehandeling, want als ze angstig zijn, kunnen ze beter onder algehele narcose worden gebracht. Dat is overigens zelden nodig. Verder moet ik met de patiënt kunnen communiceren, dus bij een taalbarrière is lokale anesthesie meestal geen optie. Een uitzondering maak ik als een familielid kan tolken tijdens de operatie. Overigens kunnen alle begeleiders van patiënten de operatie in een naastgelegen kamer volgen via een monitor.’

Voor zowel Voorburg als Rotterdam zit het tijdsvoordeel onder meer in kortere wisseltijden: het OK-materiaal staat al klaar, het personeel weet precies wat te doen en hoeft niet tussendoor opnieuw te worden geïnstrueerd. Bovendien is de kans op uitloop van het schema klein omdat de patiënt op voorhand is geselecteerd.

Computerprogramma

Het Voorburgse variceszorgtraject is het eerste focused care-project van de Reinier de Graaf Groep. Koning werkt nu twee jaar met dit model. Hij ontwikkelde hiervoor een computerprogramma dat de patiënt digitaal volgt vanaf de verwijzing door de huisarts tot weken na de operatie. Dit op een aantal onderdelen gestandaardiseerde programma biedt de mogelijkheid dat de patiënt thuis al de anamnese kan invullen en mailen naar het ziekenhuis.

Lees ook:

Op zoek naar routine in het zorgproces

Foto: Reinier de Graaf Groep, Ruud vd Voorde

Koning: ‘Standaard ondergaan patiënten voor het eerste consult een duplexonderzoek. Als ik de patiënt voor het eerst zie, staan alle belangrijke gegevens op mijn computerscherm. Ik kan meteen ingaan op bijzonderheden en hoef geen tijdrovende standaardvragen te stellen of twee keer hetzelfde te vragen. Het belangrijkst is dat de patiënt centraal staat en dat iedereen op de hoogte is wanneer er wat gaat gebeuren.’

De specialist kan vervolgens aanvullende onderzoeken digitaal aanvragen. Het programma is streng: wanneer sommige vragen niet worden ingevuld, meldt de computer dat en kan hij niet een bladzijde verder gaan. Op elk moment kan de specialist veranderingen aanbrengen. Alle informatie is ook tijdens de operatie beschikbaar.

Op vaste punten in het hele variceszorgtraject krijgt de patiënt schriftelijke informatie mee. Door deze uitgebreide informatie en goede afspraken hoeft het merendeel van de patiënten na de operatie niet op controle te komen. Als de behandeling is afgesloten, gaat het dossier op slot zodat er geen veranderingen meer kunnen worden aangebracht. Zes weken na de behandeling vult de patiënt een enquêteformulier in. Het blijkt dat 80 procent de zorg positief beoordeelt.

Nare bijklank

Zijlmans is sinds 2001 werkzaam in het Oogziekenhuis en vanaf begin 2004 coördinator van de cataractstraat. De term ‘cataractstraat’ vindt hij een nare bijklank hebben. ‘Dat doet denken aan lopendebandwerk en dat is het niet. We leveren hier maatwerk. Ik praat liever over het dagbehandelcentrum waar we cataractoperaties uitvoeren.’

Zijlmans voert twee dagdelen per week achter elkaar cataractoperaties uit. Saai vindt hij zijn werk allerminst. De grote hoeveelheid staaroperaties biedt hem juist de mogelijkheid tot verfijning van het ambacht en meer ruimte voor coaching van arts-assistenten, opleiding van jonge oogartsen die voor twee maanden bij hem als fellow werken, en gespecialiseerde zorg voor de patiënt.

Zijlmans: ‘Omdat wij een gespecialiseerd ziekenhuis zijn, krijgen wij al snel de moeilijkere gevallen. We bedienen hier niet alleen de tweede lijn, wij verlenen ook tertiaire zorg. Ik vind het een uitdaging wanneer ik een patiënt die aan één oog blind is, aan staar moet opereren. Met het ‘goede’ oog mag dan zeker niets misgaan. Deze patiënten geven wij een open verband in plaats van een kapje. Zo kunnen ze nog iets van licht en vormen onderscheiden tijdens hun herstel. De ingreep op zich is niet anders dan bij andere patiënten, maar de zorg wel.’

Sport

Door volgens het focused care center-model te werken is het contact met de patiënt wel veranderd, maar problematisch vindt Koning dat niet. ‘In Voorburg werken we volgens een vaste lijn en iedereen weet precies waar hij aan toe is. De patiënt ziet ook hoe wij alles in de gaten houden en krijgt daardoor het gevoel dat wij hem serieus nemen. Doordat iedereen de routine kent, kunnen we de patiënt beter begeleiden. Het is voor ons een sport om alle geplande patiënten zo goed mogelijk te behandelen in een zo kort mogelijke tijd.

Het werk is minder saai en administratief omdat standaardzaken als aanvragen voor onderzoeken met één muisklik worden afgehandeld. Met een betere aanpak kun je meer zorg aan de patiënt besteden, nieuwe ontwikkelingen bijhouden, je operatietechniek verbeteren en daardoor de littekens zo klein mogelijk maken.’

Ook in Rotterdam staat de patiënt centraal. De logistiek is hierop afgestemd. Verder biedt het focussen op één type operatie ook oogarts Zijlmans de mogelijkheid om technieken goed te beoordelen, te perfectioneren of te introduceren met als motto ‘behouden wat goed is en kijken waar verbetering mogelijk is’. Hij geeft de operatietechniek ‘phaco-emulsificatie’, die hij van zijn leermeester en nu collega Pameijer heeft overgenomen, door aan aankomend oogartsen. Daarnaast is hij op zoek naar perfectionering. ‘Natuurlijk kijken we ook naar andere klinieken en nieuwe methoden. Zo wil ik nog dit jaar beginnen met micro incisional cataract surgery, een nieuwe techniek die nóg kleinere incisies oplevert.’

Naast het werk in het dagbehandelcentrum opereert Zijlmans ook op de grote operatiekamer, waar hij patiënten met gecompliceerde pathologie ziet. Juist deze werkzaamheden in combinatie met zijn andere taken maken zijn werk aantrekkelijk. Zijn Voorburgse collega Jan Koning beaamt dit. ‘Door efficiënter te werken houd ik meer tijd over voor patiëntenzorg. Daarnaast blijft het spannende adrenaline-opwekkende werk, de grote gecompliceerde operatie, een uitdaging.’

Ingrid Lutke Schipholt