Afschaffen vergoeding tolken: ook artsen betalen de rekening!

Column

Minister Schippers wil de overheidsvergoeding voor tolken in de gezondheidszorg afschaffen. Ze vindt dat patiënten zelf verantwoordelijk zijn voor het beheersen van de Nederlandse taal. Aan die opvatting kleven juridisch haken en ogen. De minister verschuift door deze maatregel het probleem van de patiënt naar de arts.

Beperking van de toegang tot persoonsgebonden budgetten, het afschaffen van de vergoeding voor ‘stoppen met roken’-programma’s, overheveling van de uitvoering van de AWBZ naar de zorgverzekeraars, het korten op subsidies voor diverse patiëntenorganisaties: de maatregelen om de kosten van de zorg beheersbaar te houden buitelen de laatste weken over elkaar. In deze hausse aan bezuinigingsmaatregelen is er één die relatief weinig oplevert, maar wel veel schade berokkent: het afschaffen van de overheidsvergoeding voor tolken in de gezondheidszorg. Volgens de minister bespaart deze maatregel de overheid jaarlijks 19 miljoen euro. Wat is het hoofdmotief voor deze maatregel? Zijn dat financiële overwegingen of speelt de politieke agenda van het kabinet een grote rol?

Juridische haken en ogen
‘Patiënten/cliënten (of hun vertegenwoordigers) zijn zelf verantwoordelijk voor het machtig zijn van de Nederlandse taal. Een regeling van de Rijksoverheid om tolk- en vertaaldiensten in de zorg te vergoeden past daar niet bij…’, zo begint de minister haar toelichting. Een patiënt met taalproblemen kan zelf iemand meenemen om te vertalen. Dit standpunt lijkt in het huidige politieke klimaat op weerklank te kunnen rekenen. Toch kleven er juridisch haken en ogen aan die veronderstelde eigen verantwoordelijkheid van de patiënt.

Bij het afnemen van een anamnese en het instellen van beleid is goede communicatie met de patiënt cruciaal. Dit geldt zeker nu de WGBO de arts verplicht om patiënten in begrijpelijke taal te informeren over onderzoeken en mogelijke behandelingen. Uit jurisprudentie blijkt bovendien dat de arts ook moet nagaan of de patiënt de informatie begrepen heeft. De plicht om te zorgen voor duidelijke en verstaanbare communicatie rust dus op de arts en niet op de patiënt.

Artsen blijven verantwoordelijk
voor inschakelen tolk

Communicatie met patiënten die onvoldoende Nederlands spreken, levert in de praktijk problemen op. Daarom stelde de overheid destijds de centrale tolk- en vertaaldiensten in. Ook daarom staat in de veldnormen voor de inzet van tolken in de gezondheidszorg dat de zorgverlener een professionele tolk moet inschakelen als dat volgens hem nodig is. En dat familieleden niet goed als tolk kunnen optreden. Zij zijn emotioneel bij de patiënt betrokken of kunnen belang hebben bij de zaak. De veldnorm stelt zelfs uitdrukkelijk dat het de verantwoordelijkheid van de zorgverlener is, als hij toch met een informele tolk akkoord gaat.

De IGZ ziet toe op naleving van deze veldnorm. Artsen blijven dus verantwoordelijk voor het inschakelen van een professionele tolk als zij dat nodig vinden.

Informed consent
De minister brengt artsen in een lastig parket, met haar standpunt dat patiënten zelf verantwoordelijk zijn voor het beheersen van de Nederlandse taal. Zij lijkt hiermee voorbij te gaan aan de wet en de door de IGZ gehandhaafde veldnorm. Bij een patiënt die geen Nederlands spreekt kan zonder professionele tolk van ‘informed consent’ simpelweg geen sprake zijn. Dat patiënten zelf een professionele tolk zullen of kunnen betalen lijkt een illusie.

De maatregel van de minister veroorzaakt een ‘Babylonische spraakverwarring’ in de zorg. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat artsen hiervoor de rekening betalen?

Hilde van der Meer, beleidsadviseur gezondheidsrecht KNMG

Reageer op de site: www.knmg.nl/columns.