Aambei

Aambeien zijn knobbelachtige zwellingen van de aderen aan de endeldarm. Maar wat een rare naam eigenlijk: aambei. Waar komt dit woord vandaan?

Het woord ‘aambei’ wordt voor het eerst genoteerd in 1485 als ‘aenbeye’. Over het tweede deel van het woord bestaat geen twijfel: bei is ‘bes’. We kennen dit woord voornamelijk uit de samenstellingen aardbei en moerbei. Bei is ontleend aan het Franse baie ‘bes, besvormige vrucht’. In aambei verwijst bei naar de vorm van de zwellingen die lijken op besjes.

Minder duidelijk is het eerste deel van aambei: aam, of in de oudste vorm: aan. Er zijn verschillende verklaringen geopperd. Zo heeft men wel gedacht aan een verkorting van ‘anus’. Ook is gesuggereerd dat het woord overeenkomt met ‘aamt’: ‘ziekelijke zwelling aan de uier van koeien, schapen of geiten’, een woord dat verwant is met het Middelnederlandse ‘amete’, het Engelse ant (mier) en het Nederlandse ‘emelt’ (muggen-larve). Ziekten werden in het verleden dikwijls toegeschreven aan wormen, maden en dergelijke. Gezien de Engelse vormen anbury, ook anberry ‘wrat op een paard of os’, uit angberry, angleberry, gaat men er tegenwoordig echter van uit dat het Nederlandse aambei teruggaat op ‘angbei’. Het eerste deel is het Middelnederlandse ange: ‘eng, beklemd, pijnlijk’, en een aambei is dan letterlijk een pijnlijk, besvormig gezwel - wat een afdoende omschrijving lijkt.