Denis Papin, een onbekende meester

In de vitrine op de vide van de Domus Medica richt het Medisch Farmaceutisch Museum ‘De Griffioen’ elk kwartaal een medisch historische expositie in. Dit kwartaal aandacht voor Denis Papin.

Niet alle grote uitvinders, ook niet die een instrument hebben ontworpen dat nog steeds bruikbaar is, zijn heden ten dage algemeen bekend. Veel wetenschappers, die in de 17de eeuw leefden, zijn toch echte pioniers geweest. Eén van hen was de Fransman Dionysius Papin, op 22 augustus 1647 in Blois geboren, studeerde geneeskunde in Angers en promoveerde in 1669.

Tijdens zijn studie kwam hij in contact met Christiaan Huygens en werd gedurende 3 jaar diens assistent en heeft daarna nooit meer als medicus gewerkt. Hij deed vacuümproeven en bouwde een luchtpomp en een stoommachine en vond de inwendige verbrandingsmotor uit.

Vervolgens werkte hij 12 jaar lang als assistent van Boyle in Engeland, waar hij proeven deed met kokend water. Hij ontdekte dat het kookpunt altijd 100 °C was, ongeacht de omstandigheden. Daarna construeerde hij een ijzeren ketel die met klemmen volledig afsluitbaar was. Toen hij hierin water verhitte steeg de druk én het kookpunt. Dit waren toen nog gevaarlijke proeven.

Omdat de pot uit één stuk ijzer was gemaakt explodeerde zo’n ketel nogal eens. Daarop sloot hij zijn ketels met een beveiliging af. In het deksel zat een ventiel met een lange stang waaraan hij een verschuifbaar gewichtje hing. Tussen deksel en rand was een ring van vloeipapier. In betrekkelijk korte tijd lukte het hem om hiermee uit botten dierlijke lijm te maken en uit vlees een gelei, die na dit procedé lang goed bleef.

In 1681 publiceerde hij de beschrijving van zijn vinding onder de naam ‘digester’ omdat hij hierin reeds het belang voor de voedselbereiding zag.

Papin werd in 1687 tot hoogleraar wiskunde benoemd aan de universiteit van Marburg. In 1712 keerde hij naar Londen terug, waar hij zijn laatste levensjaren als een onbekende man in armoede en eenzaamheid sleet. In 1714 is hij in een algemeen graf begraven.

Andreas Haan, een natuurkundige in Oostenrijk, deed opnieuw proeven met de kookpot die Papin een eeuw eerder had uitgevonden. In die tijd werd de autoclaaf, bekend onder naam Papiniaanse pot, in de farmacie gebruikt om geneesmiddelen te steriliseren. In de moderne distributieapotheek is dit instrument in onbruik geraakt, omdat hier nauwelijks meer geneesmiddelen worden bereid.

In 1927 bracht de Duitse firma Silit de Siko (Sicherheits Kochtopf) op de markt, terwijl vandaag de dag in veel huishoudens de Pressure Cooker of hogedrukpan, onder andere van het merk Prestige wordt gebruikt.

Voor informatie: B.K.P. Griffioen, voorzitter Medisch Farmaceutisch Museum ‘De Griffioen’ (bkpgriffioen@wanadoo.nl of tel. 015 2134 888). Reacties en aanvullingen zijn altijd welkom.