Laatste nieuws
Peter van der Voort
4 minuten leestijd
capaciteit

1150 ic-bedden is genoeg

Meer ic-capaciteit zou een zinloze verspilling van zorggeld zijn

6 reacties
Getty Images
Getty Images

Het aantal ic-bedden in Nederland is sinds maart 2020 onderwerp van gesprek. In de eerste coronagolf werd de ic-capaciteit opgeschroefd van 1150 naar 1700 bedden. Sindsdien gaan er stemmen op om het aantal ic-bedden structureel te verhogen. Maar dat is geen goed idee.

De discussie over de ic-capaciteit is niet nieuw. Al in 1997 en 2001 zijn er rapporten verschenen over capaciteitsproblemen op de ic-afdelingen: ‘Plaats in de herberg’. Hoewel het aantal ic-bedden toen niet precies geteld is, lijkt het aantal nadien enigszins toegenomen. Met name de richtlijn ‘Organisatie en werkwijze van intensive care-afdelingen voor volwassenen in Nederland’ die in 2006 is verschenen stimuleerde dit door een ic met twaalf bedden of meer als een grote ic te beschouwen.

Vanaf 2012 zijn er betrouwbare tellingen en is het aantal ic-bedden stabiel tussen 1150 en 1200 ondanks dat het aantal ziekenhuizen met een ic-afdeling geleidelijk iets is afgenomen. Hiermee komen we in het algemeen goed uit gezien het beperkte aantal opnameweigeringen rond 5 procent. Eventueel wordt een patiënt binnen de regio overgeplaatst of wordt een geplande operatie een dag uitgesteld. De richtlijnen adviseren om extra ic-bedden te creëren als de bed­­bezetting chronisch boven 80 procent is. Er is dus een zelfregulerend mechanisme waarbij ziekenhuizen zelf het aantal ic-bedden bepalen en niet de overheid. Het narratief dat op sociale media rondgaat, namelijk dat de overheid op ic-bedden heeft bezuinigd, is onjuist.

Het aantal operationele ic-bedden is de resultante van vraag en aanbod. Uitbreiding van het aantal ic-bedden is de laatste jaren niet meer nodig geweest aangezien de vraag naar ic-bedden afneemt. Dat komt door een enorme kwaliteitsslag binnen de chirurgische specialismen. De sterfte aan een hartklepoperatie is de afgelopen twintig jaar gedaald van 4 procent naar minder dan 1 procent; dat scheelt in ic-verblijfsduur. Andere chirur­gische specialismen hebben een dergelijke verbetering in kwaliteit laten zien. Doordat op verpleegafdelingen en SEH’s sepsis beter wordt herkend en door pneumokokkenvaccinaties zijn er minder patiënten met pneumo­kokkensepsis op ic’s.

Meer capaciteit

Al met al daalt het aantal patiënten dat op een ic wordt behandeld: 86 duizend (2017), 80 duizend (2018), 73 duizend (2019) tot 68 duizend (2020). De behandelduur op de ic’s is teruggebracht van gemiddeld zes­enhalve naar drieënhalve dag. De combinatie van een gelijk aantal bedden en een dalend aantal patiënten plus een verkorte behandelduur betekent dat de ic-capaciteit sinds 2017 netto is toegenomen. Verder weten we dat de kleinere ic’s een bezettingsgraad van 50-60 procent hebben. Dat heeft te maken met het centraliseren van bepaalde chirurgische ingrepen zoals aneurysma’s en slokdarmchirurgie. Als het aantal covidpatiënten gelijk blijft, kunnen deze door genoemde ontwikkelingen en de overcapaciteit op kleinere ic’s worden opgevangen.

Het narratief dat de overheid op ic-bedden heeft bezuinigd, is onjuist

Buitenland

In het buitenland is het aantal ic-bedden per honderdduizend inwoners vaak hoger. In Duitsland worden patiënten bijvoorbeeld al veel vroeger in het ziektebeloop naar de ic gebracht terwijl we in Nederland meer op de standaardverpleegafdeling behandelen. Bovendien voeren we in Nederland een realistisch beleid in de besluitvorming wie op de ic wordt opgenomen. Patiënten die weinig kans op genezing hebben of voor wie een ic-behandeling disproportioneel is ten opzichte van de te verwachten resultaten, worden in Nederland in het algemeen niet op de ic opgenomen. Bovendien hebben we sinds 1995 goed opgeleide intensivisten met kennis van het vak. Dat resulteert in een uiterst efficiënte ic-zorg in Nederland. De combinatie van een korte gemiddelde behandelduur gecombineerd met de lage sterftecijfers laat zien dat Nederlandse ic’s buitengewoon goed en ­efficiënt presteren. Een groter aantal ic-bedden zal dat eerder verslechteren dan verbeteren. Een economische wetmatigheid zegt immers: ieder aanbod creëert zijn eigen vraag, dat geldt ook in de zorg.

Kosten en leed

Een te groot aantal ic-bedden leidt tot een lagere bedbezetting. En daarmee verspillen we geld en arbeidskrachten. Een ic-bed een volledig jaar gebruiken en onderhouden kost met alle door­berekende kosten erbij bijna 1 miljoen euro per jaar. Dat geld is elders in de zorg beter te besteden, dat heet allocatieve inefficiëntie. Bovendien nodigt leegstand onbewust uit tot opname van patiënten die geen baat hebben bij ic-behandeling maar wel het leed van deze zware behandeling moeten doorstaan. Dat past niet in ons streven naar waardegedreven zorg.

Toekomst

Op grond van bovenstaande is voor de non-covidzorg 1150 een ruim voldoende aantal ic-bedden. De verbeterde zorg in en buiten de ic leidt tot steeds minder vraag naar ic-bedden. De capaciteit van 1150 geeft daarin zelfs ruimte om structureel honderd tot tweehonderd covidpatiënten te herbergen, bijvoorbeeld door de overcapaciteit van kleinere ic’s te gebruiken. Dit vereist een goede regionale spreiding en daarin hebben we de afgelopen twee jaar goed geoefend. Alleen bij een grotere tijdelijke stijging is een groter aantal ic-bedden nodig; dat is te creëren door inzet van een flexibele schil, dus het creëren van extra
ic-­bedden door inzet van mensen die normaliter buiten de ic werkzaam zijn maar wel getraind om zo nodig ic-werk te verrichten. 

auteur

Peter van der Voort, hoogleraar intensivecaregeneeskunde UMCG, hoogleraar healthcare TIAS School for ­business & society, Tilburg ­University, afdelingshoofd IC volwassenen UMCG, ­Eerste Kamerlid D66

contact

p.h.j.van.der.voort@umcg.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Lees ook:

intensive care
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • A. G?bel

    Huisarts, Amstelveen

    "Een ic-bed een volledig jaar gebruiken en onderhouden kost met alle door­berekende kosten erbij bijna 1 miljoen euro per jaar".
    Dit is een mooi voorbeeld van de wijze waarop gegoocheld wordt met getallen in de zorg. Een IC bed dat continue wordt ge...bruikt kost dus ongeveer 3000 euro per dag. Dat wisten we al en is op zich niet duur. Een gewoon ziekenhuisbed kost ongeveer de helft en dus een half miljoen per jaar. Ook dat verrast niet en is niet duur. Als een COVID patiënt op een gewoon bed ligt kost dat dus ook een half miljoen per jaar en worden andere mensen niet geholpen die daar ook hadden kunnen liggen. Wat kost die uitgestelde zorg?
    Het punt is dat er voldoende IC bedden beschikbaar zouden moeten zijn die niet continue gebruikt worden. Die als gewoon bed gebruikt worden maar bij piekbelasting als IC bed ingezet kunnen worden, zoals bij COVID. Daar moet personeel flexibel voor inzetbaar zijn en dat is niet makkelijk te regelen. Van der Voort zegt: "Een te groot aantal ic-bedden leidt tot een lagere bedbezetting. En daarmee verspillen we geld en arbeidskrachten". In essentie wil je je beademingsmogelijkheden kunnen uitbreiden.
    Ook op dit punt is er een veel te algemene observatie en wordt gegoocheld met getallen. Die extra arbeidskrachten gaan niet naast een leeg bed zitten. Bij een onbezet IC bed probeer je die IC verpleegkundigen elders in te zetten. Dat vraagt flexibiliteit en organisatie. Maar om nou te stellen dat een ongebruikt IC-bed ook een miljoen per jaar kost gaat echt te ver.
    En ik ben het met andere schrijvers eens: waar kwam dan al die fuss vandaan dat de hele samenleving moest worden stilgelegd vanwege de overbezetting van IC's? Als dat probleem niet zou kunnen worden opgelost met meer (flexibele) IC plekken, waar gaat het probleem dan over?

  • H. van de Meent

    arts ondernemer, Nijmegen

    Het onbegrijpelijk en werkelijk schokkend dat Prof Van der Voort in MC 24 beweert dat er in Nederland genoeg IC bedden zijn. Alsof hij 2 jaar onder een steen heeft geleefd. Waarom ging Nederland ook al weer op slot? Waarom scholen dicht? Hoezo MKB na...ar de afgrond? Jongeren depressief en tot zelfmoord gedreven? Waarom miljoenen euros naar teststraten? Hoezo corona paspoort? Hoezo vaccinatiedwang en uitgestelde zorg? Ik en met mij vele Nederlanders dachten dat dat was om de zogenaamde zorg, ja DE ZORG; ic-zorg dus, te ontlasten. Want overspannen en zieke zorgmedewerkers en dreiging van code zwart op de ic. Kan professor Van der Voort of zijn collega Diederik Gommers de Nederlanders uitleggen hoe het de afgelopen twee jaar heeft gezeten met de “flexibele schil” en “de overcapaciteit gebruiken van kleine ic’s”?. Natuurlijk is een leeg ic-bed inefficient en kost het veel geld (1 miljoen euro per jaar). Maar wat denkt prof Van der Voort dat de coronamaatregelen de Nederlandse burgers gekost hebben, in euro’s en QALY’s, vanwege dit volgens Van der Voort sucessvolle en superefficiente ic-beleid? De brandweer kost ook veel geld en staat ook niet elke avond te blussen. Er staat voor veel geld al 75 jaar een semiparaat leger klaar en wat te denken van onze deltawerken inclusief onderhoud om ons te beschermen tegen een stormvloed met een kans van 1 op de 1000 jaar. Zeker met een onafwendbare coronapandemie in aantocht in 2020 is dit ic-efficientie-denken onbegrijpelijk. Of was Van der Voort in 2020 wel tevreden met de “overcapaciteit op kleinere ic’s” en was het op slot gooien van Nederland maar onzin? Van der Voort schetst in “toekomst” dat “voor de non-covidzorg 1150 een ruim voldoende aantal ic-bedden” is. Daar geeft hij het zelf aan; 1150 bedden is dus efficient zolang er GEEN corona heerst, maar helemaal niet voldoende voor het opvangen van een coronapandemie en dat is zeer pijnlijk duidelijk geworden de afgelopen twee jaar. Als Van der Voort gelijk heeft en is er op de Nederlandse IC in coronatijden daadwerkelijk niets aan de hand, alles lekker efficient, in dat geval worden de Nederlanders dus verkeerd voorgelicht door collega Minister Kuipers en OMT lid Gommers die telkens op TV angst en paniek zaaien door te verkondigen dat de ic-zorg overbelast is en code zwart in aantocht.

  • Bedrijfsarts, Houten

    Het kernwoord bij opschalen is flexibel inzetbaar zijn. Willen we een plotselinge toename in vraag kunnen opvangen, dan zullen we breed inzetbaar personeel moeten hebben. De trend om telkens meer te specialiseren staat dat in de weg. Dus een deel van... het probleem is opleiding/kundeniveau van de artsen en verpleegkundigen. Dan de capaciteit in bedden, een oude algoritme uit de logistiek zegt: als je 60% plant dan ben je 100% bezet. Plan je meer, dan krijg je wachtrijen.
    Dus vanuit het besef van het hebben van wachtrijen in Nederland, is dat probleem te vertalen als een te hoge bezettingsgraad. Toen Covid kwam, toen liep het helemaal uit de hand.
    Wat ik dus mis in bovenstaande stuk is hoe om te gaan met momenten van piekbelasting? Want laten we niet vergeten, zonder de extra capaciteit uit Duitsland waren er meer COVID doden waarschijnlijk te betreuren geweest. Een efficiënte “lean” georganiseerde zorg betekent per definitie een inflexibele zorg die snel wachtrijen creëert. Dan moeten we ons de vraag stellen, willen we dat? Als je de zorg beschouwd als het hebben van een leger, dan kijk je heel anders naar efficiënt en “lean”, want een leger heb je staan, buitengewoon inefficiënt omgaan met je middelen, maar het is wel beschikbaar als je het nodig hebt.

  • R.K. van Oijen

    Gepensioneerd huisarts, Duivendrecht

    Wetenschappelijk zal het artikel van u zeker kloppen. Indrukwekkend om te lezen dat er minder mensen dood gaan aan een hartoperatie. Wel treurig dat er zoveel mensen niet geopereerd konden worden doordat er geen IC bed beschikbaar was. En dat patiënt...en daardoor op meerdere fronten het slachtoffer van worden. Mijn eigen vrouw: van een uiterst sportieve dame door uitgestelde zorg verworden tot een hulpbehoevende dame. En zo zijn er nog veel meer mensen de dupe geworden en zullen nog de dupe worden ! Hoe meer uitgestelde zorg ( lees efficiënte zorg volgens de hoogleraar!) hoe meer patiënten geen zorg meer nodig hebben! En ja professor: de goedkoopste patiënt is een dode patiënt!

  • A.E. van Westreenen

    Arts, Tilburg

    Met sleutelwoorden als "allocatieve inefficientie" en "flexibele schil" heb je me meteen geboeid als ooit student economie.
    De roep om dingen als een flexibele schil is natuurlijk al oud en in wezen een prachtig idee. Maximaal efficient, minimale k...osten. Het probleem is echter dat de zorg nu al vastloopt vanaf de thuiszorg tot hogerop in de keten waar een gebrek aan personeel en hoog ziekteverzuim hoogtij vieren. Tegen die achtergrond hopen een flexibele schil op te tuigen om piekbelastingen op te vangen zoals de COVID19 (waar we angstvallig dicht bij code zwart zijn gekomen terwijl we maximale schade hebben gedaan aan alle chronisch zieken en nieuwe oncologie), is meer wensdenken dan realisme.
    Het is ook treffend dat geschetst wordt dat het voor de COVID19 gladjes liep. Dat is echter bezijden het punt: wat we hebben mogen ervaren, is dat er zwarte zwanen bestaan en dat het veel meer kost om er niet op te rekenen dan je in de voorgaande jaren hebt bespaard door het op normaalverdelingen in te richten.
    In wezen is dit vraagstuk terug te brengen op info-gap theory, waarbij je een keuze moet maken, waarin je probeert robuust te zijn: zwarte zwanen mogen gebeuren, zonder dat het hele systeem vastloopt. Je weet niet wat de toekomst in petto heeft, maar kunt je wel beschermen tegen hele slechte scenario's. Let wel: dit is niet zeggen dat je een vaste capaciteit moet hebben van 5000 IC plekken voor de een-in-de-miljoen-jaarpandemieen. Het is wel benadrukken dat je met oude cijfers, oude resultaten zult halen. Mijns inziens is daar veel ruimte voor verbetering tegen kosten die in het niet vallen bij wat de pandemie ons heeft gekost door het systeem in te richten zoals we hebben gedaan. Dat het voorheen werkte, doet daar niet aan af.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.