Rechter moet advies overheidsarts toetsen

Rechters moeten toetsen of een medisch advies dat is opgesteld door artsen die voor de overheid werken, zorgvuldig genoeg tot stand is gekomen. Dat hebben twee hoge bestuursrechtelijke instanties vastgelegd in twee uitspraken.

De overheid werkt met medisch adviseurs, die worden geraadpleegd over medische aangelegenheden in bestuursrechtelijke geschillen. Dat kan bijvoorbeeld gaan om verzekeringsartsen die voor uitkeringsinstantie UWV toetsen of iemand in staat is om te werken. Of bijvoorbeeld om artsen die op verzoek van de Immigratie- en Naturalisatiedienst medisch advies uitbrengen over asielzoekers.

De Centrale Raad van Beroep en de Raad van State, twee hoge bestuursrechtelijke organisaties, moesten allebei uitspraak doen in twee van dergelijke kwesties. In die zaken vonden mensen dat de arts die over hun gezondheid had geoordeeld, niet onpartijdig was omdat hij voor de overheid werkte. Zij verlangden een onafhankelijker medisch oordeel.

In de zaak die diende bij de Centrale Raad van Beroep ging het om een bouwvakker die bij het UWV een WIA-uitkering had aangevraagd, nadat hij door nek-, knie- en schouderklachten niet meer kon werken. Hij vocht de beslissing aan van de verzekeringsarts die vond dat hij wel in staat was om te werken, bijvoorbeeld als magazijnmedewerker. De bouwvakker vond dat de verzekeringsarts geen zorgvuldig onderzoek had verricht.

In de zaak die voorkwam bij de Raad van State verzette een asielzoeker uit Sierra Leone zich tegen uitzetting. Hij heeft psychische klachten en pigmentstoornissen, maar een arts oordeelde dat deze klachten niet zullen leiden tot een medische noodsituatie die uitzetting verhindert.

De twee bestuursrechters kwamen in beide zaken tot de conclusie dat het medisch oordeel zorgvuldig tot stand was gekomen. Wel waren de zaken aanleiding om in de uitspraak meteen vast te leggen hoe (lagere) rechters de onafhankelijkheid en zorgvuldigheid van dergelijke medische oordelen moeten toetsen. Rechters gingen hier tot nu toe nog verschillend mee om, maar de schijn van oneerlijke processen en ongelijkheid moet worden weggenomen, licht Raad van State-woordvoerder Wendy van der Sluijs toe.

Als eerste moet een rechter kijken of het medisch advies inzichtelijk is en zorgvuldig is opgesteld. Een betrokken persoon en de betrokken overheidsinstantie moeten beiden in de gelegenheid zijn geweest om bewijsmateriaal aan te dragen. Als één van de twee daar onvoldoende voor in de gelegenheid is geweest, moet een rechter dat rechttrekken door zelf een onafhankelijk medisch deskundige aan te wijzen. Als derde stap moet een rechter altijd goed kunnen verantwoorden waarom hij de inzet van een onafhankelijk deskundige niet nodig acht, als hij een verzoek daartoe afwijst.