Zorginfarcten beginnen buiten kantooruren

Een van de eerste zaken die omvalt in de zorg is het dienst­rooster. Waar je overdag vaak nog wel wat kunt schuiven, is in de avonden, nachten en weekenden de rek er al veel sneller uit.

Problemen met de ANW-diensten zijn er in alle sectoren van de zorg. In de ziekenhuizen en de ggz houden a(n)iossen – gesubsidieerd door VWS – het dienst­rooster overeind, nogal eens ten koste van hun mentale en fysieke gezondheid. Praktijkhoudende huisartsen doen lang niet allemaal meer al hun diensten zelf – naast hun 60-urige werkweek –, maar betalen veel geld om ze uit te besteden, net als de specialisten ouderengeneeskunde.

Bij de forensisch artsen is het een drama. Zij krijgen hun rooster zelfs met kunst- en vliegwerk niet meer rond. Hierdoor komt de arrestantenzorg in de knel, vinden er geen gemeentelijke lijkschouwingen plaats en worden zedenonderzoeken bij kinderen niet tijdig uitgevoerd. Een enorm probleem, dat niet van gisteren is. Door gebrek aan interesse vanuit de overheid en werkgevers is er de afgelopen decennia nul geïnvesteerd in de opleiding en arbeidsvoorwaarden van forensisch artsen. Met als gevolg vergrijzing en een compleet gebrek aan instroom van jonge collega’s. Sinds een paar jaar probeert men het tij te keren, maar we moeten constateren dat de ingrepen te laat zijn gekomen en te licht zijn om de beschikbaarheid van forensische artsen in Nederland te garanderen.

Ook het aantal vertrouwensartsen dunt gevaarlijk hard uit

En het volgende zorginfarct dient zich al aan. Ik werk als vertrouwensarts en draai telefonische 24-uursbereikbaarheidsdiensten met mijn collega’s in Zuid-Nederland, die werken bij zeven verschillende Veilig Thuis-organisaties. Ook het aantal vertrouwensartsen dunt gevaarlijk hard uit. De gemiddelde leeftijd ligt rond 60 jaar, een leeftijd waarop we volgens de cao al een tijdje geen diensten meer hoeven te draaien. Dat doen we natuurlijk toch, maar ieder jaar zijn we met een paar minder, waardoor er gaten vallen in het dienstrooster. Bij (kinder)mishandeling buiten kantooruren staan onze collega’s er dus alleen voor. Je zou verwachten dat ook hier een forse reactie komt van werkgevers en overheid. Maar naast wat alarmerende rapporten in een diepe la is er weinig gebeurd. De bekostiging van de opleiding voor vertrouwensartsen is niet structureel geregeld. Arbeidsvoorwaarden zijn slecht. Het is een vak met veel verantwoordelijkheden, diensten en een groot afbreukrisico, terwijl de salariëring op het niveau van een arts-assistent (schaal 12) ligt. Een bereikbaarheidsvergoeding van 1 uur per avond+nacht wordt bij sommige instellingen uitbetaald in schaal 7. Enkele werkgevers zijn bereid een arbeidsmarkttoeslag te betalen en de uren voor de diensten goed te vergoeden, maar anderen weigeren dat om diverse redenen, waarvan ‘bij de forensisch artsen zijn de problemen nog veel groter’ wel de meest wrange is. Door al deze perikelen komt de onderlinge solidariteit zwaar onder druk te staan. Met nog meer problemen om het dienstrooster te vullen tot gevolg.

Ik ben benieuwd hoe ver we nog moeten zinken voor werkgevers en overheden bereid zijn gezamenlijk hun verantwoordelijk te nemen. Fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden en structurele bekostiging van de opleiding van álle artsen, inclusief de sociaal geneeskundigen, is een begin. Om de huidige zorginfarcten te verminderen. Én om zo spoedig mogelijk de broodnodige shift te kunnen maken van nazorg naar preventie en voorzorg. Het opleiden van te veel nazorg- en te weinig voorzorgspecialisten is misschien goed voor het dienstrooster in de ziekenhuizen, maar houdt op de langere termijn de zorg niet overeind. Toch is dat precies wat we aan het doen zijn, in volle vaart op naar een volgende reeks zorginfarcten.