Zelf spuiten? Dat slikken wij niet!

Kent u het liedje van de Drunken Sailor? In dit eeuwenoude volksliedje van en voor zeelui worden allerlei praktische en wrede suggesties bezongen om geïntoxiceerde matrozen te ontnuchteren en/of te bestraffen voor hun daden.1

Ik moest daaraan denken toen ik voor de zoveelste keer vanuit ABS-artsen (steunpunt voor artsen met een verslavingsprobleem) werd geconfronteerd met verslaafde artsen die op staande voet worden ontslagen. Het gaat dan om gebruik van middelen op en/of tijdens het werk, al dan niet uit de aldaar aanwezige voorraadkast. Ik begrijp dat het niet acceptabel is dat artsen strafbare feiten begaan. Maar als daar een onbehandelde stoornis aan ten grondslag ligt, is ontslag geen charmante en soms zelf onwettige oplossing.2 Vaak is hier sprake van verwervingscriminaliteit: bijvoorbeeld het gebruiken van middelen uit de opiaatkast om in eigen behoefte te voorzien. Er is een aangetoond causaal verband tussen dit soort vergrijp en verslaving.

 Voor de aanpak van verwervingscriminaliteit door verslaafden zijn verschillende mogelijkheden beschikbaar. De ‘drang en dwang’-aanpak, waarin verschillende organisaties samenwerken aan een combinatie van zorg en repressie lijkt daarin succesvol.3 Vervolging is dan op zijn plaats. Maar kielhalen of dekzwabberen tot nuchterheid optreedt en andere straffen zoals bij de zeelui uit het liedje, helpen meestal niet in de bestrijding van de onderliggende verslavingsziekte. De gedachte is vaak dat je zo snel mogelijk van die werk-nemer of collega moet zien af te komen, om schade aan patiënten en imagoschade voor de organisatie te voorkomen. Maar wat lossen we er als artsen feitelijk mee op? De arts probeert elders aan de slag te gaan of staakt zijn carrière4, waarmee een belangrijke investering te gronde wordt gericht.

Het kan ook anders. Ook zonder een arts-collega volledig aan de kant te zetten en te verliezen.

In Noord-Amerika bestaan al bijna 3 decennia hulpprogramma’s voor zieke artsen. Hierdoor kan de arts veilig aan herstel werken en re-integreren op voorwaarde dat er beiderzijds optimaal geïnvesteerd wordt om de arts te behouden voor veilige patiëntenzorg.5 Soms volgt voorwaardelijk ontslag of tijdelijke schorsing totdat de arts hersteld is en gerehabiliteerd. Ook is de arts soms beter af in een ander specialisme of werksetting. Dit speelt nogal eens bij werkplekken zonder toezicht/intercollegiale samenwerking en met toegang tot verslavende middelen. Regelmatig komt het voor dat een goed meewerkende arts die hersteld is bovendien niet vervolgd wordt voor zijn criminele verwervingsdaden.

Hoewel de aanpak van de stoornis hoofdzakelijk een verantwoordelijkheid is van de arts-patiënt, kan de omgeving hierin ook wat betekenen. Ik dacht aan een opleider Anesthesiologie die me laatst vertelde dat hij niet de arts aanspreekt die ongeoorloofd sieraden draagt op de ok, maar zijn ernaast lopende collega die daar niets van heeft gezegd. Mooi voorbeeld van gedeelde verantwoordelijkheid.

De rechtspraak beziet het kort door de bocht van twee kanten: enerzijds worden alcohol- en drugsverslaving gekwalificeerd als ziekte, waardoor het ontslagverbod geldt. Aan de andere kant kan de arbeidsovereenkomst worden ontbonden als de werkgever alles heeft gedaan om de werknemer te helpen met zijn verslaving.2

Ik pleit dus voor een uitgestoken hand naar verslaafde/zieke collega’s: eerst behandeling van de kater, de rest volgt later. Oftewel, eerst herstel van ziekteverschijnselen en damagecontrol. Ontslag, herplaatsing of vervolging komt misschien later.

Hans Rode, beleidsadviseur KNMG

Voetnoten:

(1) https://en.wikipedia.org/wiki/Drunken_Sailor

(2) http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/verslaving/141358-alcoholverslaving-het-ontslagverbod.html

(3) https://assets.trimbos.nl/docs/f00fd347-895f-472e-a087-1c8e82a96c13.pdf

(4) http://nos.nl/artikel/458281-de-ondergang-van-een-neuroloog.html

(5) http://www.anesthesiologie.nl/uploads/150/1132/2011-02.pdf