Wijzigingsvoorstel Wiv biedt extra waarborgen voor medische gegevens

Extra aandacht voor medische gegevens, alleen gerichte verzameling van medische gegevens en alleen delen met buitenlandse diensten als deze aan strenge criteria voldoen. Dat was de inzet van de KNMG in haar kritiek op de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv, ook wel ‘Sleepwet’ genoemd). Het voorstel tot wijziging van de Wiv neemt twee beleidsregels alsnog in de wet op, waarmee de bescherming van medische gegevens ook is gediend.

In het wijzigingsvoorstel Wiv stelt het kabinet voor om twee beleidsregels in de wet vast te leggen. Het kabinet had dit beloofd in een Kamerbrief van 6 april 2018 naar aanleiding van de uitkomst van het raadgevend referendum over de Wiv:

1. De AIVD/MIVD is verplicht tot een zo gericht mogelijke inzet van bijzondere bevoegdheden, zoals het observeren van mensen, het onderzoeken van computers en het onderzoeken van datastromen via de kabel (ook wel de ‘sleepnet’-methode genoemd);

2. De AIVD/MIVD mag geen ongeëvalueerde gegevens aan buitenlandse diensten verstrekken zonder dat expliciet in een wegingsnotitie is afgewogen of die wel voldoen aan een aantal in de wet vastgelegde rechtstatelijke beginselen.

Inzet KNMG voor bescherming medische gegevens

De KNMG heeft in het wetstraject gepleit voor een betere bescherming van medische gegevens. Dat medische gegevens doorgaans meteen moeten worden vernietigd volgt reeds uit artikel 19 van de Wiv, maar staat sinds 1 mei expliciet vermeld in Artikel 6 van de beleidsregels: ‘Omgaan met medische gegevens: Indien de diensten bij de verwerking van gegevens stuiten op gegevens betreffende de gezondheid van een persoon en de verwerking niet voldoet aan de in artikel 19, vierde lid, van de wet neergelegde eis, worden deze terstond vernietigd.’ De CTIVD, die toezicht houdt op de AIVD, heeft de KNMG bevestigd dat de AIVD in de afgelopen jaren medische gegevens steeds direct heeft verwijderd zodra zij deze tegenkwam. De KNMG rekent erop dat dit nu standaard gebeurt als dat nodig is. Ook heeft de KNMG gepleit voor een betere bescherming van medische gegevens bij gegevens­uitwisseling met buitenlandse diensten. Met dit wijzigingsvoorstel worden extra voorwaarden in de wet opgenomen, waaraan moet worden voldaan voordat uitwisseling mogelijk is.

Verschil tussen verschoningsrecht van artsen, journalisten en advocaten

In de discussie over de Wiv werd regelmatig de vraag gesteld waarom in deze wet het verschoningsrecht van artsen op een andere manier beschermd wordt dan dat van journalisten en advocaten. Dat komt doordat het verschoningsrecht van journalisten en advocaten vooral verband houdt met respectievelijk de vrijheid van meningsuiting en het recht op een eerlijk proces en vanwege Europese rechtspraak over deze pijlers van een democratische rechtstaat. Het verschoningsrecht van artsen (het medisch beroepsgeheim) gaat over de bescherming van vertrouwelijke informatie van patiënten en daarmee de waarborg van vrije toegang tot zorg. Dit is geen pijler van een democratische rechtstaat. De wetgever heeft daarom gekozen medische gegevens op een andere manier te beschermen. De AIVD kan niet zomaar een bijzondere bevoegdheid (zoals afluisteren) inzetten tegen een arts. Hiervoor is de toestemming nodig van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). De rechtmatigheid van die toestemming wordt vooraf ook nog getoetst door de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB), die bestaat uit drie onafhankelijke leden, waaronder twee (oud-)rechters. Bij advocaten en journalisten is naast die twee waarborgen, ook nog toestemming nodig van de Rechtbank Den Haag.

Vervolgtraject Wiv

Aangezien het huidige wijzigingsvoorstel conform onze inzet is, zal de KNMG niet op de internetconsultatie zelf reageren, maar wel contact houden met de betrokken ministeries. Als de reacties op de internetconsultatie zijn verwerkt, wordt het wets­voorstel aangeboden aan de ministerraad en de Raad van State en daarna aan de Tweede Kamer. Pas dan zijn het uiteindelijke wetsvoorstel en het advies van de Raad van State (naar verwachting in het najaar) openbaar. De KNMG zal dit proces uiteraard op de voet volgen. Hetzelfde geldt voor de evaluatie van de wet die twee jaar na de publicatie plaatsvindt.