Wat de schijnwerper mist

Om de zoveel tijd staat een arts in de schijnwerpers van de media en wordt diens handelen of nalaten scherp tegen het licht gehouden. Artsen ervaren dit als zwaar en vooral – bij een lange(re) procedure als een emotionele uitputtingsslag. Zeker als de media er bovenop zitten. Soms denk ik dan: kan het niet een tandje minder?

Begrijp me goed: artsen zijn niet zielig en het is goed als hun handelen nauwgezet onder de loep wordt genomen. Maar soms lijkt het alsof een arts, terwijl diens (be)handeling nog beoordeeld moet worden, als persoon al veroordeeld is. Alsof de arts langs de meetlat wordt gelegd van ‘de ideale dokter die nooit fouten maakt’. Maar we weten allemaal: zo’n dokter bestaat niet. Sterker nog, zo’n wereld bestaat niet: menselijk handelen betekent dat er soms fouten worden gemaakt. Al is de grens tussen ‘goed’ en ‘fout’ vaak niet zo scherp als gedacht – of zo rechtlijnig als gewenst.

Onlangs schreef Bert Keijzer in een column dat verreweg de meeste medische handelingen niet binnen de veilige omheining van een protocol vallen. Inderdaad, de praktijk heeft de nare gewoonte zich te onttrekken aan regels en pleegt zich te bewegen in het grijze gebied waar je soms op de tast je weg moet zien te vinden.

De praktijk heeft de nare gewoonte zich te onttrekken aan regels

Ook in de geneeskunst komen situaties voor waarin niet zonder meer vaststaat wat ‘goed’ of ‘fout’ handelen is. Tegelijkertijd hebben we als artsen een zorgplicht en zullen we niet (kunnen) weglopen en denken: ‘Mij te moeilijk, hier wil ik mijn vingers niet aan branden’. Voor iedere patiënt die zich aandient, neem je de verantwoordelijkheid op je en stap je daarmee in een situatie die intrinsiek onzeker is.

Wij, artsen, kiezen samen met de patiënt een route op basis van kennis en kunde, wetende dat er niet slechts één route bestaat en dat ook een andere weg mogelijk was geweest. Een arts handelt hierin gewetensvol: je gokt niet, je weegt af en beslist. En dat maakt je als arts kwetsbaar. Want ook een weloverwogen keuze geeft nog geen garantie op een goede uitkomst. Niet voor niets wordt wel gezegd dat iedere arts zijn eigen kerkhof heeft: in dat beeld komen de verantwoordelijkheid en kwetsbaarheid van artsen scherp tot uiting.

In deze maatschappij, die onfeilbaarheid eist, pleit ik voor meer consideratie voor de realiteit waarin artsen dagelijks werken. In de media mis ik deze dimensie soms en kan het oordeel genadeloos lijken. Dat is onterecht. Ook artsen past mededogen, nu zij vaak moeten handelen als het erop aankomt en zij openlijk hun verantwoordelijkheid daarvoor moeten en willen dragen.

Schijnwerpers hebben een belangrijke functie. Maar weeg vanuit de maatschappij en media graag ook de grijze wereld mee van lastige afwegingen, die zich buiten de directe cirkel van licht bevindt.