Voorzitter OMS: Veiligheid

‘Ik zal de patiënt geen schade doen.’ Het streven naar veiligheid voor patiënten is een constante drijfveer voor dokters. Het is wat dokters beloven als zij de artseneed afleggen. En het bieden van veilige zorg is fundamenteel voor het vertrouwen van (toekomstige) patiënten in dokters.

Onlangs was het de Nationale Week van de Patiëntveiligheid, mede georganiseerd door het Netwerk Patiëntveiligheid van de Orde van Medisch Specialisten en de wetenschappelijke verenigingen. Met dit netwerk geven medisch specialisten een vervolg aan het inmiddels opgeheven VMS Veiligheidsprogramma. Hoewel het goed is om extra aandacht te vragen voor veiligheid in de ok, is veiligheid te allen tijde een aandachtspunt voor medisch specialisten en het behandelend team om hen heen.

Dat het veiliger is geworden in ziekenhuizen werd tijdens de Week van de Patiëntveiligheid duidelijk gemaakt door Cordula Wagner van het instituut Nivel. De afgelopen vier jaar is het risico op onvoorzien overlijden in een ziekenhuis gehalveerd. In 2008 overleden ruim 1900 mensen in ziekenhuizen als gevolg van een mogelijk beheersbaar medisch risico. Vier jaar later gaat het om nog 970 gevallen. Voor alle duidelijkheid: het gaat niet om 970 sterfgevallen als gevolg van medische fouten maar om patiënten die wellicht niet of later waren overleden als er in het ziekenhuis anders was gehandeld.

Een juichstemming is niet gepast, want elk sterfgeval als gevolg van een mogelijk beheersbaar medisch risico is er een te veel. Maar de cijfers tonen wel aan dat samenwerking werkt en dat implementatie geen beleidsterm uit een kantoorpand is maar een actiewoord op de werkvloer.

De forse verbetering van de patiëntveiligheid in de Nederlandse ziekenhuizen is onder meer tot stand gekomen door het VMS Veiligheidsprogramma dat enkele jaren geleden in gang is gezet door de koepelorganisaties van ziekenhuizen en verpleegkundigen en de Orde van Medisch Specialisten en de wetenschappelijke verenigingen. Een succesvolle interventie in dit kader is de invoering van de time-outprocedure voordat een operatie van start gaat.

Samenwerken werkt. Niet alleen bestuurlijk, beleidsmatig en communicatief zoals bij de
oprichting van de nieuwe Federatie Medisch Specialisten Nederland, maar vooral in de praktijk, rond het ziekenhuisbed. Bijvoorbeeld bij dienstoverdracht. Het gevaar is dan dat de dienstoverdracht een routine wordt. Daarom maakte de Nederlandse Internisten Vereniging (NIV) in het kader van de Week van de Patiëntveiligheid een uniforme handreiking voor dienstoverdracht voor alle medisch specialismen.

Dat het op de fiets in Nederland veiliger is dan op de operatietafel, zoals NRC Handelsblad onlangs schreef in een opmerkelijk hoofdredactioneel commentaar is natuurlijk een bizarre vergelijking. Alle zieken in een ziekenhuis zijn patiënt. Iedereen in een ziekenhuis fietst. Alle fietsers zijn patiënten. Dat niveau dus. Zo’n vergelijking schoffeert iedereen die de laatste jaren zo hard heeft gewerkt aan het verbeteren van de patiëntveiligheid.

Niettemin is het werken aan het vertrouwen van patiënten in dokters en verpleegkundigen een oneindige opdracht. Het vertrouwen moet worden verdiend, elke dag opnieuw. Een patiënt kan nooit veilig genoeg zijn. Maar absolute veiligheid is een utopie.

Frank de Grave, voorzitter OMS