Voorop voor gelijke gezondheid: in gesprek met NZa-voorzitter Marian Kaljouw 

De KNMG wil een beweging op gang brengen waarin we de oorzaken van gezondheidsproblemen aanpakken daar waar ze ontstaan. Als start organiseren we op 13 december de werkconferentie ‘Voorop voor gelijke gezondheid’ voor bestuurders binnen en buiten de zorg. Welke oplossingen zien zij en hoe verankeren we die? In aanloop hiernaartoe vragen we verschillende experts hun visie hierop met ons te delen.

Marian Kaljouw, voorzitter van de Nederlandse Zorg­autoriteit (NZa), geeft haar visie en legt uit wat er volgens haar nodig is om de ambitie van de KNMG te realiseren. 

De KNMG wil net als andere organisaties dat gezondheid een belangrijkere plek krijgt in een breed palet aan domeinen: van het onderwijs tot bijvoorbeeld de bouw. Wat vindt u van deze ambitie? 

‘Heel goed. Dat advies hebben wij namelijk gegeven in het rapport “Samenwerken aan passende zorg: de toekomst is nú”, dat we als Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) samen met het Zorginstituut Nederland hebben opgesteld. Daarin kijken we hoe we zorg kunnen bieden die past bij de vraag van de patiënt en op de juiste plek beschikbaar is. Dat staat onder druk door de grote vraag naar zorg. De NZa heeft als wettelijke taak om de zorg toegankelijk te houden, juist voor de groep die niet de weg weet of geldproblemen heeft. Wij kijken vooral naar mensen die buitenboord dreigen te vallen. Bijvoorbeeld de mensen die de huisarts niet bezoeken omdat ze bang zijn voor een doorverwijzing en daarmee voor verlies van hun eigen risico. Die tweedeling moet voorkomen worden. Daarom is meer aandacht nodig voor gezondheid, voor preventieve maatregelen.’

 ‘Wij kijken vooral naar mensen die buitenboord dreigen te vallen’

Wat is er nodig om dat te bereiken? 

‘De zorg loopt vast. Door ongebreidelde vraag en aanbod maar ook door personeelstekorten. Doen we niets daartegen, dan krijg je straks minder snel hulp. Mensen die de weg weten of genoeg geld verdienen voor een dure behandeling ergens anders, vinden wel een manier om snel zorg te krijgen. Maar mensen die minder weten van het zorgstelsel of een lager inkomen hebben, moeten langer wachten en worden zieker. Dan worden gezondheidsverschillen groter. Wil je daartegen iets doen? Dan moeten we keuzes durven maken. De professionele zorg is schaars. Wij zeggen als NZa daarom: kunnen mensen zichzelf thuis redden, eventueel met hulp van hun netwerk, dan is dat de eerste keuze. En krijgen huisartsen meer tijd voor een consult? Dan hoeven ze minder snel door te verwijzen om de oorzaak van een klacht te vinden. We moeten bovendien gezondheidsproblemen voorkomen. Daarom verdient gezond gedrag aandacht. Ik las over een school waar leerlingen de dag beginnen met een rondje rennen om het gebouw. Hoe simpel kan het zijn? Denk daarnaast aan gezonde voeding op school. Worden Nederlanders gezonder, dan neemt de vraag naar zorg af. Dan kunnen we de toegang voor mensen die echt hulp nodig hebben beter zekerstellen.’ 

Welke rol speelt u daarin? 

‘De NZa heeft een hoofdrol. In het Integraal Zorgakkoord hebben het ministerie en relevante organisaties dit jaar afspraken gemaakt over passende zorg. Wij houden de uitvoering in de gaten. Met onze regioanalyses tonen we zorgpartijen in een bepaald gebied samenwerkingskansen om de gezondheid te verbeteren en knelpunten weg te nemen. Vervolgens helpen we die partijen bij hun plannen om dat te bereiken.’

‘Ik zag een mooi voorbeeld van die samenwerking: het Platform MooiMaasvallei in de regio’s Noord-Limburg en het Land van Cuijk. Daar hebben onder meer een ziekenhuis, de geestelijke gezondheidszorg, huis- en tandartsen, de langdurige zorg en het sociaal domein de handen ineen geslagen. Door hun aanpak heeft het ziekenhuis 11 duizend opnamedagen minder. Door meer samen te werken en preventieve maatregelen te nemen, kun je ziekenhuizen ontlasten.’ 

Welke kansen en dilemma’s ziet u? 

‘Nederlanders zijn gewend dat ze meteen zorg krijgen als dat nodig wordt gevonden. Maar door de grote vraag naar zorg krijg je straks niet meer bij elk pijntje hulp. Ik vermoed dat veel patiënten dat nog niet beseffen. Daarnaast is het de vraag hoe je kwetsbare mensen dan helpt. In Amsterdam-Noord heeft het ziekenhuis bijvoorbeeld veel 75-plussers op de spoedeisende hulp. Het blijkt dat zij gemiddeld 40 keer per jaar naar de huisarts gaan. Die stuurt hen door naar het ziekenhuis met hartklachten. Maar na doorvragen blijkt dat ze vooral eenzaam zijn en stress en schulden hebben. Hoe kunnen we die kwetsbare groep daarbij helpen en voorkomen dat ze naar de huisarts gaan?’ 

‘De zorg voor ouderen is niet alleen een verantwoordelijkheid van de overheid, maar van de hele maatschappij. Hoe help je die groep straks als er niet voor iedereen een plek in het verpleeghuis is? Een collega van mij heeft een tiny house in de tuin laten bouwen voor haar schoonouders. Dat kan niet iedereen betalen. Het risico is dat de gezondheidsverschillen verder groeien. Dat zijn maatschappelijke discussies, waarvoor Amsterdam-Noord bijvoorbeeld een burger­beraad kent. Daar praten bewoners onder meer over zorg en hoe ze elkaar kunnen helpen. We moeten als overheden en zorgorganisaties met mensen zelf in gesprek. Zo kunnen we goede ideeën ontdekken.’