Verschil moet er zijn

Vorig jaar kreeg ik ‘koelkast­magneetjes’ van de collega’s van ‘Roze in Wit’. Het verzoek was om die magneetjes zichtbaar in mijn spreek­kamer op te hangen, zodat mensen met een LHBTI+ achtergrond zich veilig en welkom bij me zouden voelen. Dat zette me aan het denken. Blijkbaar is dat dus niet vanzelfsprekend.

Als een patiënt een spreek­kamer binnenstapt, dan is de kans groot dat de dokter blank is en niet (openlijk) een LHBTI+ achtergrond heeft. Als je dat zelf allemaal niet bent, en je ziet onder de dokters vrijwel nooit niemand die op jou lijkt, hoe kun je je dan welkom en veilig voelen in de zorg? Het gevoel hebben dat je erbij hoort in de samenleving? Hoe groot is dan de kans dat je, als je jong bent, denkt: ‘ik wil ook dokter worden en hierbij horen!’.

Er niet bij horen is iets wat ik ooit aan den lijve heb gevoeld: ooit was ik in Zambia de blanke buitenstaander. Op de markt werd me toegeroepen: ‘Hey, white man, you buy my vegetables?’. Het gevoel een buitenstaander te zijn, buitengesloten te worden, er niet bij te horen: dat doet wat met je. Nu was ik daar een dokter met aanzien en ‘slechts op bezoek’ in Zambia, wat onvergelijkbaar is met wat minderheden ervaren als ze hier met discriminatie te maken hebben, maar toch: het leerde me het gevoel van existentiële eenzaamheid dat mensen kan vastgrijpen als we op basis van onze verschillen beoordeeld worden. Verschillen in gender, in cultuur, in kleur, in DNA, in mogelijkheden, in over­tuigingen en zelfs in talenten en kansen.

Het gevoel er niet bij te horen, wat doet dat met je?

Na die ervaring heb ik me voorgenomen waakzaam te zijn op discriminatie, en zelf open en tolerant te willen zijn richting iedereen. Ik twijfel er niet aan dat u dat ook probeert. Maar de magneetjes leerden me dat het niet genoeg is. We zullen niet alleen open moeten staan voor diversiteit en zorgen dat iedereen in de zorg openlijk kan zijn wie hij of zij (of hun) is, we moeten als groep ook diverser wórden. Omdat we alleen goede zorg voor iedereen kunnen leveren als iedereen zich in ‘de dokter’ kan herkennen. Als het vanzelfsprekend wordt dat iedereen bij ons welkom en veilig is. Als die magneetjes niet meer nodig zijn. Omdat we al het talent dat we in de maatschappij hebben, nodig hebben om aan de toekomstige zorgvraag te voldoen.

En dan is de harde realiteit: ondanks fantastische initiatieven zoals van Roze in Wit hebben we nog steeds heel veel werk te doen. Als ik naar de instroom van nieuwe studenten kijk, dan lijkt het of we daar in plaats van diverser vooral minder divers aan het worden zijn – al is de dokter van de toekomst een vrouw in plaats van een man. Maar ook daarna: hoe goed doen wij dit eigenlijk in de opleiding van dokters, waar er sprake is van hiërarchie en machtsongelijkheid? Kijken we goed genoeg naar onszelf in de spiegel met de vraag: heb ik om mij heen een inclusieve cultuur, waarin iedereen zich welkom voelt en kan zijn wie hij, zij of hen is? En zo niet, wat kan ik daar dan aan doen?

Bij mij thuis hangen die magneetjes, om mezelf eraan te herinneren dat een inclusieve cultuur helaas ook in de zorg nog lang niet vanzelfsprekend is. En me te herinneren dat diversiteit niet vanzelf ontstaat, het zal veel tijd en inspanning vragen. Maar we moeten daar wel naar toe. Komende woensdag 10 november spreken we er met elkaar over tijdens het KNMG-webinar ‘Verschil moet er zijn’. Ik hoop dat u erbij bent.