Van arts naar astronaut

Tijdens de KNMG-bijeenkomst op 4 april in Burgers Zoo vertelde André Kuipers over zijn ervaringen als arts en astronaut. In no-time zoog hij de KNMG-districtsleden mee in de wereld van de spannende en bizarre voorbereidingen van dat ene grote moment: de lancering.

André Kuipers kreeg belangstelling voor de ruimtevaart tijdens zijn werk als keuringsarts bij de luchtmacht en als onderzoeker naar ruimteziekten en evenwichtsgevoel. En toen kwam de advertentie in de krant, waarin de ESA astronauten wierf. Kuipers doorstond alle tests.

André Kuipers werd met zijn collega’s op 400 kilometer hoogte gekoppeld aan het moederschip dat met een snelheid van 28.000 kilometer per uur om de aarde cirkelde. Iemand die in zulke omstandigheden verkeert, is een interessant proefpersoon voor wetenschappers op allerlei vakgebieden. Alles wordt gemeten en getest voor, tijdens en na de vlucht.

In twee jaar voorafgaand aan de lancering, reist Kuipers de hele wereld af. Overal en altijd wordt hij getest en moet hij trainen. Trainen om te kunnen overleven in onmenselijke omstandigheden. Een interessante, slopende en haast onvoorstelbare ervaring.

Als arts aan de andere kant

Een astronaut die de ruimte ingaat, moet kerngezondheid zijn. Kuipers stond daarom onder strenge controle van keuringsartsen. Die onderzoeken vond hij één van de meest slopende onderdelen van het programma. Kuipers was zelf keuringsarts geweest, maar nu lag híj op de onderzoekstafel en besefte hij maar al te goed dat die artsen zijn droom konden wegnemen. Op het nippertje kon hij een second opinion afdwingen waarbij de oorspronkelijk fout-positieve resultaten toch negatief waren. André Kuipers kon de ruimte in.

Boven en onder

Het hele schip is van binnen volgebouwd met apparatuur. Van stralingsmeters tot longfunctieapparatuur, alles ‘staat’ gewoon op het plafond of ‘hangt’ aan de vloer. Er is geen enkel besef van wat boven of onder is. Kuipers ervoer nu zelf dat waar hij jarenlang onderzoek naar had gedaan: gewichtloosheid. Een van de meest opvallende gevolgen voor het menselijk lichaam is de zogenaamde vloeistofverplaatsing. Het duurt een aantal dagen voor het lichaam door heeft dat zonder zwaartekracht het lichaamsvocht anders verdeeld moet worden. Terug op aarde vertoont het fenomeen zich nog eens, maar dan omgekeerd.

Belangwekkend is ook Kuipers’ bijdrage aan het onderzoek naar verlies aan botweefsel tijdens langdurende gewichtloosheid. Er werd een verlies tot 20 procent van de botmassa geconstateerd. Kuipers heeft laten zien dat met name door het regelmatig doen van krachttraining aan boord dit waarschijnlijk sterk gereduceerd kan worden.

De districtsleden luisterden naar een boeiend verhaal, geïllustreerd met prachtige beelden van de voorbereidingen, de vlucht zelf en de terugkomst op aarde. Deze beelden zorgen ervoor dat je als arts misschien wel bijna kan voelen wat Kuipers doorstaan moet hebben.