Tijd voor verandering in de zorg

Er waait een nieuwe wind in Nederland. Tien, twintig jaar geleden geloofden we nog massaal in het streng straffen van frauderende uitkeringstrekkers, in eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht voor iedereen, in marktwerking, schaalvergroting, automatisering en maximale productie in de zorg. We geloofden bijna in de onsterfelijkheid van de mensheid, de maakbaarheid van de aarde en de oneindige mogelijk­heden van de technologie.

Inmiddels zijn we een aantal lessen wijzer. Een jaarlijkse toename van de zichtbare en voelbare effecten van klimaatverandering, de dodelijke gevolgen van de corona­pandemie en de schrijnende onrechtvaardigheid van de toeslagenaffaire leren ons wederom dat hybris en ongebreideld liberalisme en marktwerking leiden tot veel ongelijkheid en ellende.

Het moet groener, het moet beter, het moet rechtvaardiger. In de zorg en in de maatschappij. De menselijke maat moet terug, met meer kleinschaligheid en soberheid en optimaal gebruik van technologie. De toekomstvisie van de KNMG op de arts in 2040 geeft een inkijkje in de gewenste veranderingen in de zorg. De dokter wordt coach – naast zijn rol als expert –, neemt samen beslissingen met de patiënt, maakt optimaal gebruik van technologische mogelijkheden en werkt in multidisciplinaire netwerken rondom de patiënt. In 2040 werken veel meer artsen dan nu al het geval is buiten een ziekenhuis. En de focus van de zorg ligt op het ‘gezond houden’ van mensen in plaats van het ‘beter maken’ van patiënten.

Maar zoals altijd als oude paradigma’s plaatsmaken voor nieuwe is er een tijd van angst en verwarring. De oude systemen kraken in hun voegen en falen om de nieuwe uitdagingen aan te gaan. De maatschappij polariseert, waarbij er minder ruimte is voor consensus en samenwerking. Angst en botsende belangen leiden tot extreme opvattingen of complete verstarring. De zorg kraakt in zijn voegen en het personeel loopt weg uit het vastgelopen systeem.

Angst en botsende belangen leiden tot extreme opvattingen of complete verstarring

Onder al deze druk komt er onvermijdelijk verandering, stapje voor stapje in de nieuwe richting. We moeten het goede uit de oude systemen behouden en meenemen waar nodig, maar ook aan de slag gaan met de benodigde veranderingen. Een onmisbare stap om de zorg te veranderen is om – na jaren van afbraak – op allerlei niveaus te investeren in de publieke gezondheidszorg en de sociale geneeskunde. Een belangrijke stap daarbij is de financiering van de sociaalgeneeskundige opleidingen.

Recentelijk heeft de ChristenUnie Kamervragen gesteld aan minister De Jonge. Vraag was welke mogelijkheden de minister zag om de financiering van de opleiding van artsen maatschappij + gezondheid (M+G) gelijk te trekken met de andere medische specialismen, gezien het grote belang van preventie en sociale geneeskunde. De minister gaf geen antwoord op de vraag, maar schoot de bal vakkundig door naar het College Geneeskundige Specialismen (CGS). Volgens hem is eerst het CGS aan zet om het Landelijke Opleidingsplan arts M+G en het Besluit M+G goed te keuren en voor te leggen aan de minister ter instemming. Een catch 22: de minister spreekt zich niet uit over de bekostiging omdat het CGS het plan niet heeft goedgekeurd en het CGS kan – zoals afgesproken met de minister – het plan niet goedkeuren zolang er geen duidelijkheid is over de financiering.

Op deze manier blijft de broodnodige verandering in de zorg nog wel even uit. Dat lijkt me zeer onverstandig. Het is de hoogste tijd dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt en een aanzet geeft tot de noodzakelijke veranderingen in de zorg. De bekostiging van de opleiding van artsen M+G is hierbij een kleine, maar onmisbare stap.