Stilzitten is geen optie

Conny Helder, de nieuwe minister voor Langdurige Zorg en Sport, stuurde onlangs een brief naar de Tweede Kamer met nieuwe prognoses voor de arbeidsmarkttekorten in de sector zorg en welzijn. De cijfers stemmen bepaald niet vrolijk. In de verpleeghuizen zijn de prognoses het slechtst: in 2031 wordt een tekort van 50 duizend medewerkers verwacht. Daarna komen de ziekenhuizen (een tekort van 30 duizend medewerkers), gevolgd door de thuiszorg (15 duizend) en dan de ggz en gehandicaptenzorg (beide ongeveer negenduizend).

Als je alle zorg- en welzijnssectoren bij elkaar optelt, kom je in totaal op een tekort van maar liefst 135 duizend medewerkers over nog geen tien jaar tijd. Dat is nogal wat. En de grote vraag is natuurlijk: hoe keren we het tij? Vanuit de LAD roep ik dan in de eerste plaats vooral dat we het werken in de zorg aantrekkelijker moeten maken, om de hoge uitstroom een halt toe te roepen en potentiële medewerkers te interesseren. Dat betekent goede arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden bieden. En ik benadruk het nog maar eens op deze plek: dat is meer dan alleen een goed salaris. Het gaat ook om meer inspraak, minder regeldruk, een aanvaardbare werklast, en bovenal: om meer vertrouwen in zorg­professionals, zodat ze kunnen doen waar ze goed in zijn.

De minister erkent in haar Kamerbrief dat het aantrekkelijker maken van het werken in de zorg hoge prioriteit heeft. Ze kondigt aan de komende tijd aan de slag te gaan met het uitwerken van een vervolgaanpak voor het arbeidsmarktvraagstuk. Dat klinkt mij natuurlijk als muziek in de oren en wij denken er als LAD ook graag over mee. Maar tegelijkertijd ben ik ook kritisch. Ik denk namelijk dat het een illusie is om te denken dat we dit soort aantallen kunnen trotseren met alleen aantrekkelijkere arbeidsvoorwaarden. We staan op een soort kruispunt in de zorg. We kunnen steeds meer, en dat is een zegen, maar de druk wordt alleen maar groter en groter. Extra geld kan weliswaar voor meer handen zorgen, maar tot op zekere hoogte. Als die handen er niet meer zijn, zullen we op een gegeven moment keuzes moeten maken.

Welke zorg kunnen we blijven leveren en betalen?

Op dat moment moeten we voorsorteren. In mijn ogen is een fundamentele discussie nodig over de vraag hoe we de zorg in de toekomst toegankelijk, kwalitatief hoogwaardig en betaalbaar kunnen houden. Nu we het ‘crisisstadium’ van de coronapandemie langzaam achter ons laten, hoop ik dat onze nieuwe bewindslieden hun nek durven uitsteken en deze maatschappelijke discussie opstarten. Welke zorg kunnen we blijven leveren en betalen? Welke niet? Welke regels moeten worden geschrapt? Dit soort vragen leidt zonder meer tot ingewikkelde discussies, maar het is in mijn ogen essentieel dat we die met elkaar gaan voeren.

De afgelopen tijd zijn we er allemaal van doordrongen hoe groot de noodzaak is om haast te maken om de klimaatdoelstellingen te halen; ik hoop dat iedereen er net zo van doordrongen raakt dat een maatschappelijke discussie over de toekomst van de zorg hard nodig is. Stilzitten is namelijk geen optie. Goede zorg is niet vanzelfsprekend. We moeten voortmaken. En snel ook.