‘Selfcare ≠ selfish’

Altijd maar sterk zijn en doorgaan. Typisch gedrag van artsen. ‘Het wordt tijd dat we daar eens mee ophouden’, zegt keelchirurg Jo Shapiro. ‘Selfcare ≠ selfish. Alleen als je goed voor jezelf zorgt, kun je goed voor je patiënten zorgen.’ Met die boodschap reist prof. dr. Jo Shapiro vanuit Boston de hele wereld over om trainingsprogramma’s in ziekenhuizen op te zetten voor peersupport en professionaliteit. Kern daarvan? Emoties en taboes bespreekbaar maken onder collega’s en psychologische hulp toegankelijk maken. Belangrijk als je weet dat één op de vijf jonge artsen in Nederland burn-outverschijnselen heeft.

Ongezonde copingstrategieën

‘Selfcare is een belangrijk onderdeel van onze professionaliteit. Doe je daar niet voldoende aan, dan liggen risico’s als burn-out en depressie op de loer. En ongezonde copingstrategieën om maar dóór te kunnen blijven gaan, zoals overmatig middelengebruik. Met op termijn risico’s voor de patiëntveiligheid, de kwaliteit van zorg en de arts zelf. Gelukkig groeit het besef dat we er samen iets aan moeten doen’, zegt Shapiro, die keelchirurg is in Boston en daar een centrum voor peersupport opzette. Shapiro werkt ook in het Nederlandse UMCG aan het verbeteren van professionaliteit en samenwerking onder medische professionals. Er komt nu in Nederland steeds meer aandacht voor het welzijn van zorgverleners. Een ontwikkeling die goed aansluit bij de visie van ABS-artsen, het KNMG-ondersteuningsprogramma voor verslaafde artsen.

‘Burn-out en depressie liggen op de loer’

Peersupport

Peersupport is booming. In veel Nederlandse ziekenhuizen zijn inmiddels peersupportgroepen actief. Shapiro: ‘Peersupport, oftewel collegiale opvang, wordt nu nog primair ingezet voor opvang na een calamiteit. Dat is namelijk hét moment waarop zorgverleners de steun van hun collega’s goed kunnen gebruiken, omdat er vaak gevoelens spelen van schaamte, schuld of angst voor de gevolgen van de calamiteit.’

Cultuurverandering

Peersupport helpt niet alleen individuele artsen. Shapiro: ‘In mijn ogen is het ook een cruciaal en ijzersterk middel om een cultuurverandering in een organisatie op gang te brengen. Een cultuur van respect, vertrouwen en support, waarin het normaal en veilig is om je gevoelens te uiten en te praten over wat er zich in je hoofd afspeelt. Omdat we nou eenmaal allemaal mens zijn.’ Mede door peersupport kan er meer aandacht ontstaan voor de risico’s van het vak en bijvoorbeeld de aanpak van overmatig middelengebruik. Shapiro: ‘Als je vertrouwder met elkaar bent en meer met elkaar in contact staat, dan wordt het vaak ook makkelijker om persoonlijke issues bespreekbaar te maken.’

‘In kleine groepen bespreken we hoeveel spanning het werk met zich kan meebrengen’

Training in professionaliteit

Inmiddels heeft Shapiro wereldwijd duizenden zorgverleners getraind in professionaliteit. ‘Voor mij zijn professionaliteit en een cultuur van respect en vertrouwen sterk met elkaar verbonden.’ In haar eigen ziekenhuis volgt elke arts, physician assistant en verpleegkundig specialist in de eerste zes maanden een verplicht trainingsprogramma. ‘In kleine groepen bespreken we hoeveel spanning het werk met zich kan meebrengen, hoe je jezelf en elkaar kunt helpen en welke hulpverlening er eventueel beschikbaar is.’

Trainingsprogramma in UMCG

In het UMCG werkt Shapiro onder meer aan een trainingsprogramma’s voor aiossen en supervisors. ‘Daarin komen de belangrijkste principes van een goede veiligheidscultuur aan bod: een professionele, veilige leeromgeving waarin voorzieningen zijn voor als iets anders loopt dan gepland. We plannen in mei een masterclass voor aiossen waarin we de principes van een veilige cultuur willen overbrengen. Onderdeel daarvan is: hoe is de cultuur nu? Pas als je dat samen inzichtelijk hebt gemaakt, kun je aanwijzen wat je wilt veranderen en hoe je dat gaat doen.’

Nieuwe inzichten

‘Alles kan altijd beter, ook in mijn eigen ziekenhuis in Boston. Uit onderzoek bleek bijvoorbeeld dat artsen in opleiding bij ons geen goede toegang hadden tot psychologische hulp. De openingstijden pasten niet bij hun rooster en het was te duur. We hebben een Welness Task Force in het leven geroepen, die ervoor heeft gezorgd dat aiossen nu zes weken lang gratis psychologische hulp kunnen krijgen. Geheel vertrouwelijk; informatie hierover komt niet in hun personeelsdossier. En zo blijven we zoeken naar manieren om collega’s te helpen. Niet voor niets is ons motto “We care about you, you matter”.