Psychologische gegevens: einde aan de status aparte?
All animals are equal, but some animals are more equal than others’. Kent u die uitdrukking van George Orwell uit Animal Farm (1945)? Een vergelijkbaar soort logica geldt schijnbaar voor persoonsgegevens over iemands gezondheid. Het privacyrecht maakt namelijk onderscheid tussen ‘persoonsgegevens’ in het algemeen en ‘bijzondere persoonsgegevens’. Algemene persoonsgegevens zijn naam, adres, woonplaats, geboortedatum, e.d. Gegevens over iemands godsdienst, levensbeschouwing, ras, strafrechtelijk verleden, seksuele leven en gezondheid worden door de wet behandeld als een aparte categorie ‘bijzondere persoonsgegevens’. Dat zijn bijvoorbeeld gegevens uit iemands medisch dossier, informatie over hiv-positiviteit, enzovoort. Voor die categorie gelden strengere regels.
De geestelijke gezondheidszorg kent nog een derde categorie: de ‘psychologische persoonsgegevens’. Die gegevens zijn blijkbaar nog ‘bijzonderder’ dan andere…? Tenminste, zo was mijn indruk altijd. Ik dacht namelijk dat psychiaters en psychotherapeuten psychologische persoonsgegevens nóg gevoeliger vinden dan de ‘bijzondere persoonsgegevens’, zoals andere patiëntgegevens bij een huisarts of medisch specialist. Dit las ik onder andere in nieuwsberichten over psychiaters die protesteerden tegen de invoering van DBC’s in de ggz. Ook wist ik dat psychologische gegevens in ziekenhuizen achter een extra slot worden bewaard tegen toegang door anderen dan psychiaters. Bovendien blijken veel psychiaters terughoudend te zijn met het terugkoppelen van informatie over hun patiënten naar de huisartsen door wie die patiënten naar hen zijn verwezen.
Totdat ik in mei 2012 in Medisch Contact een ingezonden brief las van enkele psychiaters, met als kop ‘De psychiatrische patiënt: een uitzonderlijk geval?’. Ze vroegen zich verontwaardigd af: waarom moeten wij toestemming vragen aan onze patiënten voor het verstrekken van informatie aan andere hulpverleners, terwijl dat bij somatische patiënten niet hoeft? Dat die uitdrukkelijke toestemming nodig is volgt namelijk uit de KNMG-richtlijn inzake het omgaan met medische gegevens (2010, par. 3.4). De psychiaters stelden dat het systematisch etiketteren van de psychiatrische patiënt als ‘uitzonderlijk geval’ het cartesiaans dualisme vergroot en onnodig stigmatiseert.
Later hoorde ik vanuit de ziekenhuiswereld een soortgelijk nieuw geluid uit de hoek van de psychiatrie. Ik weet nu dat er ook in ziekenhuizen psychiaters zijn die het juist heel belangrijk vinden, zo niet noodzakelijk, dat andere (somatische) artsen toegang hebben tot de psychologische gegevens van patiënten. Dit zou pleiten voor het opheffen van bestaande toegangsblokkades van psychologische gegevens in ziekenhuis-EPD’s voor andere hulpverleners in ziekenhuizen.
Door deze nieuwe inzichten in de psychiatrie raak ik als jurist, die jarenlang gewend is aan de uitzonderingspositie voor psychologische gegevens, toch enigszins in verwarring. In onze richtlijn gaan wij nog steeds uit van de opvatting dat psychologische gegevens extra gevoelig zijn. Maar kennelijk bestaat hierover verschil van mening. Is ons standpunt dat psychologische gegevens extra gevoelige gegevens zijn dus nog wel actueel of moet de richtlijn op dat punt worden aangepast? Zijn ‘psychologische gegevens’ niet langer ‘meer bijzonder’ dan ‘bijzondere persoonsgegevens’ zoals andere medische gegevens over patiënten? In hoeverre verschillen psychiaters en psychotherapeuten hierover van mening?
Welke psychiater redt mij uit mijn psychische nood? Help mij, s.v.p.!
Sjaak Nouwt
beleidsadviseur gezondheidsrecht KNMG
Reageren kan op www.knmg.nl/columns.
