Probleemgedrag een probleem?

Verenso publiceerde op 7 maart, samen met het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de multidisciplinaire richtlijn probleemgedrag bij mensen met dementie. Een belangrijk instrument om het handelen van arts, psycholoog en team te ondersteunen. Een richtlijn waar lang op is gewacht en die voorziet in een behoefte die bijdraagt aan de beste zorg en behandeling voor mensen met dementie.

Probleemgedrag is een lastige term. Al snel volgde de opmerking waarom er toch niet gekozen werd voor de term ‘onbegrepen gedrag’. Een semantische discussie op internet volgde, met voor- en tegenstanders. De term probleemgedrag is waardeloos en stigmatiseert, aldus een psychiater op social media.

En hoewel de felheid in het debat van een kant kwam die ik niet had verwacht, had ik wel problemen voorzien rond de term. Maar de leden van de werkgroep, die met hart en ziel en heel veel kennis en expertise deze richtlijn hebben gemaakt, kozen weloverwogen voor deze term. En ze leggen in de richtlijn helder en duidelijk uit waarom we – weliswaar bij gebrek aan beter – spreken van probleemgedrag. Er is namelijk een probleem, of beter gezegd, een opgave waar we voor staan om mensen met dementie te helpen, die lijdensdruk ervaren of een gevaar zijn voor zichzelf of hun omgeving. Onbegrepen gedrag dekt volgens de werkgroep de lading niet. Er is veel gedrag dat ik niet begrijp, maar dat op zich geen probleem is. Zoals de vele uitingen op internet met allerhande meningen. Ik begrijp het niet, maar het is ook geen probleem.

Problemen verdwijnen niet als je ze een andere naam geeft

Problemen ook daadwerkelijk benoemen als probleem, is kennelijk lastig in deze tijd van omdenken. Het lijkt erop dat we alles, door er even anders naar te kijken, moeten omvormen tot iets moois, een kans of een uitdaging of iets waar je zelf iets aan moet doen. Problemen bestaan niet. En dementie is volgens sommigen iets waar geen dokter aan te pas hoeft te komen. Geen ziekte, alleen een afstemmen op behoeftes. Als je het maar zou begrijpen, dan was er geen probleem. Maar helaas begrijpen we het niet altijd. En dat kan ook niet: het brein is kapot. En dus is er een probleem.

Het probleemloos denken in de verpleeghuiszorg, de overmatige nadruk op liefde en aandacht en het ontkennen of niet willen benoemen van de noodzaak van behandeling en medische interventies is hardnekkig. Een serieus probleem. Want als we blijven ontkennen dat er problemen zijn waar we mensen voor nodig hebben met expertise en kennis om die op te lossen (zoals dokters), dan zou het zomaar kunnen dat de problemen groter worden. Problemen verdwijnen niet als je ze een andere naam geeft. Moeilijk gedrag, onbegrepen gedrag, gedrag dat problemen veroorzaakt bij mensen met dementie bestaat. Soms is het op te lossen door goed te kijken, te luisteren, aan te sluiten bij de ervaringen, bij de geschiedenis van mensen. Maar soms is er sprake van iets wat we nooit begrijpen. Wat ook echt niet te begrijpen is. Dan heb je mensen nodig met kennis van zaken. Een team dat weet wat ‘the state of the art’ is als het gaat om behandeling en verpleging. Iedereen die ervaring heeft in de verpleeghuiszorg weet dat. Iedereen die zijn geliefde op de meest onverwachte momenten ziet schreeuwen, slaan en met angst vervulde ogen in bed ziet liggen, of onophoudelijk en dwangmatig ziet lopen tot hij er letterlijk bij neervalt, weet dat dit gedrag een probleem is. En de richtlijn helpt daarbij. Om kennis te delen en de zorg en behandeling voor mensen met dementie te verbeteren. Ik begrijp niet wat daar waardeloos aan kan zijn. Maar dat ik dat niet begrijp, is op zichzelf geen probleem.

Kijk dus zo nodig even door de term heen en doe uw voordeel met de kennis die toegankelijk is gemaakt. Samen op weg naar de beste zorg en behandeling voor mensen met dementie!