Preventie, een zaak van lange adem

Preventie is een zaak van lange adem. Om te voorkomen dat je dik wordt, moet je een leven lang gezond eten en voldoende bewegen. Het helpt helaas niet om dat af en toe een jaartje te doen. Als je als overheid wilt dat mensen niet roken, moeten je generaties lang beleid voeren tegen roken. En je moet steeds opnieuw vaccineren, ook nadat de ziekten waarvoor je dat doet, in de vergetelheid zijn geraakt.

Lastig want het druist in tegen onze menselijke aard. We willen vooruitgang, iets nieuws of op zijn minst problemen oplossen. De put dempen? Natuurlijk, het liefst met veel pers erbij, maar voorkomen dat het kalf verdrinkt, ligt ons niet na aan het hart. Natuurlijk weten we dat preventie rendabel is. Alleen de jeugdgezondheidszorg al levert ons per geïnvesteerde euro minimaal 11 euro op. Toch flexibiliseren we zonder gêne de jeugdgezondheidszorg en andere preventieve sectoren al jarenlang aan diggelen. We vervangen dokters door verpleegkundigen, verpleegkundigen door doktersassistenten en doktersassistenten door vragenlijsten. We verlagen salarissen en snijden in arbeidsvoorwaarden en opleidingen van professionals. Een arts M&G verdient in de jeugdgezondheidszorg evenveel als een beginnende arts-assistent of een verpleegkundig specialist in het ziekenhuis. Geen wonder dat bijna niemand dit mooie vak nog willen uitoefenen.

Niet alleen in de jeugdgezondheidszorg is er sprake van achterstallig onderhoud. Dit geldt voor de hele preventieve geneeskunde buiten het ziekenhuis of de huisartsenpraktijk. Sinds 2000 is het aantal geregistreerde specialisten in Nederland fors gestegen. De kosten van de zorg ook overigens. Het aantal klinisch specialisten steeg met 70 procent naar 25.000. Het aantal huisartsen met 45 procent naar 13.500. De grote verliezers zijn de sociaal geneeskundigen en met name de artsen maatschappij en gezondheid. Waren er in 2000 nog ongeveer 1900 geregistreerde geneeskundig specialisten op het gebied van preventie, nu zijn dat er geen 700 meer (bron RGS).

Gelukkig lijkt het tij te keren. Hadden we tot voor kort één minister met banden met de rookindustrie, nu hebben we twee ministers én een staatssecretaris die preventie hoog in het vaandel hebben. Een flinke vooruitgang. Preventie is ineens geen betuttelen meer, maar zinvol om de grote gezondheidskloof tussen arm en rijk te dichten en onnodige zorgkosten te voorkomen. Preventie wordt volop genoemd in de miljoenennota. Er komt een preventieakkoord. Hugo de Jonge wil investeren in een kansrijke start voor alle kinderen. Allemaal prachtige zaken.

Ik voeg daar een dringende advies aan toe: investeer niet alleen in het ontwikkelen van plannen, maar ook in de mensen die deze plannen moeten gaan uitvoeren. Want daar ligt fors achterstallig onderhoud op het gebied van opleiding, arbeidsvoorwaarden en salaris. Dat geldt voor artsen maatschappij en gezondheid, maar zeker ook voor andere beroepsgroepen in de preventieve sector. Want uiteindelijk zijn het de professionals in de publieke en semipublieke zorg die deze plannen uitvoeren. Dus zorg dat zij goed opgeleid en gefaciliteerd zijn. En doe dat niet alleen voor de duur van één regeerperiode. Want als deze ministers en staatsecretaris allang weer verdwenen zijn, blijven de professionals. Zij hebben onder de juiste condities een ongelooflijke lange adem. En dat is nu precies wat we nodig hebben!

Elise Buiting, voorzitter KAMG