Federatienieuws
Gert van Dijk
2 minuten leestijd
Federatienieuws

Paradoxale tijden

Plaats een reactie

‘Waarom zou ik me laten vaccineren?’ vraagt mijn puberzoon zich af, ‘ik loop toch helemaal geen risico om ziek te worden?’

Aan de keukentafel bij mij thuis voeren we tegenwoordig indringende gesprekken. En niet alleen bij mij, waarschijnlijk aan heel veel keukentafels, in app-groepen en uiteraard in spreekkamers. Het zijn terechte vragen die mijn puber stelt.

Inderdaad, jonge mensen hebben maar een kleine kans om ziek te worden. Maar die kans is mede zo klein omdat we maatregelen hebben genomen om besmettingen te voorkomen. Want als de groep mensen die besmet raakt, heel groot is, kan ook een klein risico veel ­mensen treffen. Dat is de preventieparadox: juist omdát een preventieve maatregel goed werkt, kan die onnodig of overdreven over­komen. Neem autogordels: de kans dat je ­overlijdt in een auto-ongeluk is tegenwoordig heel klein. Autorijden lijkt daardoor veilig, dus waarom zou je als individu nog een gordel ­dragen? Op bevolkingsniveau zorgt de auto­gordel voor grote gezondheidswinst, maar voor ieder individu afzonderlijk is die winst niet altijd duidelijk. Waarschijnlijk – en gelukkig – zul je die autogordel in je hele leven immers nooit nodig hebben. Zo is het met de coronamaatregelen ook: omdat ze succesvol zijn ­kunnen ze overdreven overkomen.

‘Ja, dat snap ik’, zegt de puber, ‘Maar is het eigenlijk wel echt zo ernstig? Ik zie alleen maar mensen met milde klachten’.

Bij jongeren speelt vaak observation bias: als je vooral omgaat met jongeren zie je vooral mensen met milde klachten. De ouderen op de ic zie je niet. Jonge mensen die zijn opgegroeid onder het Rijksvaccinatieprogramma kennen door het succes van dat programma ook alleen nog relatief milde infectieziektes als griep en verkoudheid. Dat is de vaccinatieparadox: vaccineren is zo succesvol geweest in het terugdringen van infectieziektes dat veel mensen zijn vergeten hoe ernstig die ­kunnen toeslaan. Maar iedereen van voor 1950 kan vertellen over aan difterie overleden of door polio verlamde kinderen. Door het ­succes van vaccinaties zijn dergelijke verhalen echter uit het collectieve geheugen verdwenen. ­Daardoor lijken infectieziektes iets van ­vroe­gere tijden of van andere continenten te zijn geworden. Daardoor ook is het voor veel mensen moeilijk voor te stellen dat het welvarende westen overspoeld kan worden door een dodelijke infectieziekte.

Een maat­regel die goed werkt, kan overdreven overkomen

‘Oké’ zegt de puber, ‘Maar toch, de pandemie is bijna voorbij. Waarom zou ik nu nog het risico op bijwerkingen nemen?’

Als de infectiedruk van een ziekte afneemt, kan het vanuit individueel perspectief inderdaad rationeel lijken om je niet te laten vaccineren – zolang veel andere mensen dat maar wel doen. Dat is het free rider-probleem: naarmate meer mensen zijn gevaccineerd tegen een ­ziekte wordt de kans dat je zelf door die ziekte wordt getroffen steeds kleiner. Dan kan het aantrekkelijk worden om je louter te laten beschermen door de groepsimmuniteit die anderen bieden, zonder dat jij zelf de kleine kans op bijwerkingen van een vaccinatie loopt. Maar als te veel mensen dat doen, dan komt de ziekte weer terug.

‘Hm’ zegt de puber, ‘dus wat voor een individu verstandig is kan leiden tot maatschappelijk ongewenste uitkomsten?’

Inderdaad. En dat maakt het bestrijden van deze crisis tot zo’n complexe uitdaging.

Een uitdaging voor de overheid om goed uit te leggen wat de problemen en dilemma’s zijn, zonder mensen als onwetende kinderen te behandelen.

Een uitdaging voor mij als ouder om mijn ­kinderen op te voeden tot burgers die niet alleen individueel rationeel zijn, maar zich ook om de maatschappelijke uitkomsten van hun gedrag bekommeren. Ook als dat soms strijdig is met hun directe eigenbelang. En het is een ­uitdaging voor artsen om met patiënten in gesprek te gaan, met begrip voor alle angsten, dilemma’s en de paradoxen waar mensen voor staan. Desnoods één voor één.

Federatienieuws vaccinatie ethiek vaccineren covid-19
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.