Ook onderzoek wijst uit: verslaving bespreekbaar maken is moeilijker dan je denkt
Plaats een reactieHet coronavirus en de daarmee toegenomen werkdruk kunnen zorgen voor angst, spanningen en somberheid onder artsen. Hierdoor is er een risico op toename in het gebruik van alcohol en drugs omdat deze middelen extra ontspanning lijken te bieden. Het is altijd, maar nog meer in crisistijd, van groot belang om goed op uzelf en uw collega’s te letten. Bel het steunpunt van ABS-artsen als u of een van uw naasten of collega’s ondersteuning nodig heeft bij problematisch middelengebruik of verslaving: 0900-0168. Of kijk voor tips op de website abs-artsen.nl
Wat zou u doen als u vermoedt dat een collega kampt met problematisch middelengebruik of verslaving, zoals alcohol, drugs of medicatie? 95 procent van de artsen van het KNMG-artsenpanel wil het vermoeden van verslaving bij een collega-arts bespreekbaar maken. Van de 29 procent die ooit een vermoeden had, maakte 65 procent dit vermoeden daadwerkelijk bespreekbaar. Een groot verschil tussen willen en doen. Wat ligt hieraan ten grondslag? En hoe kunnen we dit gat kleiner maken?
De resultaten van het onderzoek dat NISPA/Radboudumc deed in opdracht van de KNMG in het kader van ABS-artsen zijn nu ook verschenen in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE.1 Een van de belangrijke conclusies is dat twee derde van de artsen in actie komt als er een vermoeden is van problematisch middelengebruik of verslaving bij een collega. Een derde van de artsen (nog) niet.
Collega’s hebben eerder door dat het niet goed gaat met iemand
Copingstrategieën
Eerder Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat de levensloopprevalentie van verslaving aan middelen bij artsen iets hoger ligt dan bij de algemene bevolking (15,4% t.o.v. 12,6%).2 Risicofactoren voor artsen op het ontwikkelen van verslaving, zijn onder andere een hoge werkdruk en het leefritme door wisselende diensten.3 ‘Als reactie hierop hanteren artsen net als iedereen verschillende copingstrategieën, zoals het uitoefenen van hobby’s, sporten of op stap met familie en vrienden. Overmatig alcohol-, medicijn- of drugsgebruik behoort tot de categorie ongezonde copingstrategieën’, legt Marlies de Rond, projectleider van ABS-artsen, uit. ABS-artsen is het steunpunt dat hulp biedt aan artsen en hun omgeving bij problematisch middelengebruik en verslaving.
De Rond: ‘Daarnaast wordt middelengebruik – en met name alcoholgebruik – in de Nederlandse cultuur, bewust en onbewust met een positieve sfeer geassocieerd. Denk aan lekker ontspannen met een glas wijn, de gezellige vrijdagmiddagborrel en lekker slapen met een pilletje.’ De ervaring van ABS-artsen is dat problemen met middelengebruik vaak sluipend beginnen en dat vroegtijdig hulp zoeken zinvol is. Maar artsen doen dit niet snel.
Signalen
Er zijn verschillende signalen die kunnen wijzen op problematisch middelengebruik of verslaving. Iemand kan bijvoorbeeld benadrukken geheelonthouder te zijn en in het openbaar niet drinken, maar ’s ochtends wel ruiken naar alcohol. Ook minder goed verzorgd zijn, afspraken niet nakomen of klachten van patiënten en collega’s over iemands gedrag kunnen signalen zijn. Juist collega’s hebben een essentiële rol in het vroegtijdig signaleren van problematisch middelengebruik blijkt uit onderzoek.4 Collega’s hebben eerder dan formele instanties door dat het echt niet goed gaat met een collega en kunnen een cruciale rol spelen bij de eerste stap naar het zoeken van hulp.
Bespreekbaar maken
In het KNMG-artsenpanel gaven bijna alle artsen aan een vermoeden van verslaving bespreekbaar te willen maken. In het dagelijks leven bleek dit echter moeilijker dan gedacht.5 Een veelgenoemde reden om het gesprek niet aan te gaan, is de aanname dat iemand anders het wel zal doen. Dit is het zogenaamde bystander of omstander effect, een afhankelijkheidspositie ten opzichte van de collega in kwestie en de gedachte dat een gesprek niet het gewenste effect zal hebben. ‘Ook speelt het niet weten hoe je een vermoeden bespreekbaar kunt maken, een belangrijke rol, net als de angst voor de gevolgen voor de persoon in kwestie’, aldus Pauline Geuijen, epidemioloog en PhD-kandidaat-student bij NISPA/Radboudumc.6 ‘Daarnaast weten artsen veelal niet bij wie ze terechtkunnen als ze zien dat hun collega in de problemen zit. Uit het onderzoek bleek ook dat de meerderheid van de artsen verslaving als een behandelbare ziekte ziet, maar dat het moeilijk is om los te komen van vooroordelen over verslaving.’7 8
‘Ik maak me zorgen over jou en je patiënten’
Werken aan verbetering
Volgens Geuijen zijn er verschillende manieren om artsen te stimuleren om hun collega’s te helpen indien nodig: ‘Bijvoorbeeld door het verbeteren van kennis over verslaving en middelen. Dit vergroot het zelfvertrouwen om een gesprek aan te gaan en het creëert mededogen, wat een positief effect heeft op de onderlinge betrokkenheid en het gevoel van verantwoordelijkheid voor elkaar. Gezien de resultaten, conclusies en aanbevelingen uit het onderzoek en de groeiende vraag uit het werkveld, zet ABS-artsen zich in voor sectorbrede bewustwording. Belangrijke producten die ABS-artsen binnenkort lanceert, zijn een toolkit en onderwijsmodule, beide gericht op de benodigde kennisvergroting over middelengebruik en bruikbare handvatten voor de werkvloer en in het curriculum van de studie geneeskunde.’
Zie ook: demedischspecialist.nl/onderwerp/details/zorg-goed-voor-jezelf-zorg-goed-voor-elkaar
10 tips voor het bespreekbaar maken van middelengebruik en verslaving als u zich zorgen maakt over een collega
Voorbereiding
1. Bereid het gesprek met de collega goed voor:
• Zet de feiten op een rij en bedenk wat u wilt bereiken met het gesprek.
• Bespreek de inhoud van het gesprek vooraf met een collega, vertrouwenspersoon, bedrijfsarts, meerdere of ABS-artsen.
• Zorg dat u het beleid van de organisatie over middelengebruik en verslaving kent.
2. Regel voor het gesprek een rustige gespreksruimte op een rustig tijdstip en zorg voor voldoende tijd. Voer het gesprek indien mogelijk met een derde erbij.
3. Besef dat er vaak meerdere signalen uit de omgeving of gesprekken nodig zijn, voordat uw collega erkent hulp nodig te hebben en/of te zoeken.
Het gesprek
4. Begin het gesprek met uw zorgen om uw collega en/of de patiëntveiligheid.
5. Ga met uw collega in gesprek over waargenomen feiten en gedrag, zonder oordeel of subjectieve uitspraken.
6. Geef uw collega de gelegenheid om te reageren en emoties te uiten. Het kan zijn dat uw collega ontkent, boos wordt of anderszins emotioneel reageert tijdens het gesprek. Laat stiltes vallen waardoor u de mogelijkheid creëert dat de ander zich opent.
7. Wees u bewust van uw eigen emoties en non-verbale communicatie. Non-verbale communicatie is belangrijker dan gesproken woorden. Let er ook op dat uw woorden parallel lopen aan uw non-verbale communicatie.
8. Houd rekening met twee scenario’s:
• Als uw collega het probleem ontkent, probeer de achtergrond van het eventuele probleem te verhelderen en vraag door op de feiten. Maak op korte termijn een nieuwe afspraak. Als uw collega geen vervolgstappen wil nemen, overweeg dan om vertrouwelijk met een derde te overleggen.
• Als uw collega het probleem erkent, dring dan aan op het snel zoeken van hulp. Bespreek samen de mogelijke vervolgstappen, zoals ziekmelding, behandeling of een gesprek met ABS-artsen en maak hierover concrete afspraken.
Afronding van het gesprek
9. Bespreek hoe jullie de afspraken vastleggen en vertrouwelijk aan elkaar terugkoppelen.
10. Sluit het gesprek af zoals u het begonnen bent. Dat u zich zorgen maakt om uw collega en/of de patiëntveiligheid. Wees u ervan bewust dat het gesprek voor jullie beiden intensief was. Wees ook over uw eigen gevoelens open en eerlijk in de afsluiting.
Voetnoten
1. Geuijen P, de Rond M, Kuppens J, Atsma F, Schene A, de Haan H, et al. Physicians’ norms and attitudes towards substance use in colleague physicians: A cross-sectional survey in the Netherlands. PLOS ONE. 2020 Apr 3;15(4):e0231084. doi: 10.1371/journal.pone.0231084.
2. Oreskovich MR, Shanafelt T, Dyrbye LN, Tan L, Sotile W, Satele D, et al. The prevalence of substance use disorders in American physicians. The American journal on addictions. 2015;24(1):30-8.
3. BMJ Open 2019;9:e027362 Medisauskaite et al.
4. Kunyk D, Inness M, Reisdorfer E, Morris H, Chambers T. Help seeking by health professionals for addiction: A mixed studies review. Int J Nurs Stud. 2016;60:200-15
5. Geuijen P, de Rond M, Kuppens J, Atsma F, Schene A, de Haan H, et al. Physicians’ norms and attitudes towards substance use in colleague physicians: A cross-sectional survey in the Netherlands. PLOS ONE. 2020 Apr 3;15(4):e0231084. doi: 10.1371/journal.pone.0231084.
6. Weenink JW, Westert GP, Schoonhoven L, Wollersheim H, Kool RB. Am I my brother’s keeper? A survey of 10 healthcare professions in the Netherlands about experiences with impaired and incompetent colleagues. BMJ Qual Saf. 2015;24(1):56-64.- DesRoches CM, Rao SR, Fromson JA, Birnbaum RJ, Iezzoni L, Vogeli C, et al. Physicians’ perceptions, preparedness for reporting, and experiences related to impaired and incompetent colleagues. JAMA. 2010;304(2):187-93.- Sanfey H, Fromson JA, Mellinger J, Rakinic J, Williams M, Williams B. Residents in distress: an exploration of assistance-seeking and reporting behaviors. Am J Surg. 2015;210(4):678-84.
7. Geuijen P, de Rond M, Kuppens J, Atsma F, Schene A, de Haan H, et al. Physicians’ norms and attitudes towards substance use in colleague physicians: A cross-sectional survey in the Netherlands. PLOS ONE. 2020 Apr 3;15(4):e0231084. doi: 10.1371/journal.pone.0231084.
8. Van Boekel LC, Brouwers EPM, van Weeghel J, Garretsen HFL. Healthcare professionals’ regard towards working with patients with substance use disorders: comparison of primary care, general psychiatry and specialist addiction services. Drug and Alcohol Dependence. 2014;134:92-98.
- Van Boekel LC, Brouwers EPM, van Weeghel J, Garretsen HFL. Comparing stigmatizing attitudes towards people with substance use disorders between the general public, GPs, mental health and addiction specialists and clients. International Journal of Social Psychiatry. 2015;61(6):539-49.
- Er zijn nog geen reacties
