Nieuwe privacyrisico’s in de zorg

De transitie van zorg van het rijk naar gemeenten verloopt allesbehalve vlekkeloos. Het ontbreekt niet alleen aan salaris voor PGB-hulpverleners, maar ook aan goede zorg, veiligheid en privacy voor burgers die op zorg zijn aangewezen. Burgers en hulpverleners zijn de dupe van al die transitieperikelen.

Behalve tot veel prangende vragen over de zorgverlening en de financiële afhandeling daarvan, leidt de transitie van de zorg ook tot nieuwe privacyrisico’s. Twee voorbeelden.

In het kader van de nieuwe Jeugdwet vond eenmalige gegevensoverdracht plaats door zorgaanbieders aan gemeenten: de ‘initiële vulling jeugdzorg’ van de gemeentelijke databestanden. Dit zijn gegevens van jongeren die geestelijke gezondheidszorg ontvangen. Sommige gemeenten vroegen per brief aan zorgaanbieders om ‘de gegevens van uw cliënten’ aan de gemeente te verstrekken. Maar hoe is dat vervolgens gegaan? Hebben de betreffende zorgaanbieders zich bijvoorbeeld beperkt tot die gegevens die vermeld zijn in de ‘Regeling gegevensoverdracht in verband met de invoering van de Jeugdwet’, zoals BSN, soort jeugdhulp, leveringstatus (in zorg of op wachtlijst)? Hebben alle zorgaanbieders hun cliënten hierover geïnformeerd? En hebben alle zorgaanbieders die gegevens, zoals voorgeschreven, verstrekt met speciale software: de VBO-module (Veilige Bestands Overdracht), voorzien van de IVJ-plugin (Initiële Vulling Jeugdzorg)? Ik ben toch benieuwd of al die zorgaanbieders wel volgens deze voorschriften hebben gehandeld.

Dan het tweede risico. Hoe vertrouwelijk gaan gemeenteambtenaren om met medische gegevens? Ja, net als politieambtenaren hebben gemeenteambtenaren een ambtelijke geheimhoudingsplicht. Maar wat betekent dat in de praktijk? Uit de Kamerbrief over de evaluatie van de Wet politiegegevens en de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens (23 juni 2014) blijkt dat het ongeoorloofd doorbreken van de geheimhoudingsplicht door politieambtenaren, ‘vrijwel altijd zonder gevolgen blijft’! Dit kan dus ook zomaar gelden voor medische gegevens die zorgaanbieders vol vertrouwen hebben doorgegeven aan politieambtenaren of gemeenteambtenaren. Juist daarom pleitte de KNMG er destijds voor medische adviseurs bij gemeenten de gegevens te laten ontvangen. Die hebben namelijk ook een medisch beroepsgeheim en weten hoe zij met medische gegevens en de vertrouwelijkheid daarvan moeten omgaan. Dat zou het risico op schending van de privacy van burgers in elk geval kleiner hebben gemaakt. Helaas is ons voorstel niet opgepakt.

Moeten artsen de gemeenteambtenaren dan maar boycotten? Een begrijpelijke gedachte, maar wel erg rigoureus met mogelijk grote gevolgen voor burgers die zorg nodig hebben. Het medisch beroepsgeheim vloeit voort uit een van oudsher heel ander soort cultureel bewustzijn dan het ambtsgeheim van een gemeenteambtenaar. Het medisch beroepsgeheim kent een lange traditie en hangt nauw samen met de vertrouwensrelatie tussen arts en patiënt. De relatie tussen ambtenaar en burger is daaren-tegen van een geheel andere aard. Maar volgens de staatssecretaris is de vertrouwelijkheid gewaarborgd doordat gemeenteambtenaren geen medische gegevens van burgers zonder hun toestemming aan derden mogen verstrekken. Gemeenten en hun ambtenaren doen er hoe dan ook verstandig aan om zeer vertrouwelijk om te gaan met medische gegevens van burgers. In de toekomst kunnen zij immers een boete van 810.000 euro van de nieuwe Autoriteit Persoonsgegevens (het huidige CBP) verwachten als zij zich niet houden aan de privacyvoorschriften. Het wachten is op het eerste privacyongeluk. Laat u het mij weten als het zo ver is?

Sjaak Nouwt, beleidsadviseur gezondheidsrecht KNMG