Leve de geneeskunst… - Afscheidscolumn Rutger Jan van der Gaag

Bijna tweeënveertig jaar geleden legde ik de artseneed af. Geen moment spijt van gehad. Integendeel, vol genoegen oefen ik dit mooiste beroep uit. Deels bewust, deels door toeval, heb ik cycli van zeven jaar doorlopen.

Allereerst zeven jaar in opleiding, tot huisarts en kinder- en jeugdpsychiater. Nog steeds leg ik als (voormalig huis)arts veel huisbezoeken af en schuif aan bij gesprekken met zorgverzekeraars en gemeenten. De zorg hoort immers daar te zijn, waar de patiënt is. Wij zijn er voor de patiënt en niet omgekeerd.

Mijn tweede en derde periode van zeven jaar werkte ik als clinicus, docent, manager en neurowetenschapper in het AZU, nu UMCU. De academische geneeskunst, grondslag van de Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (1849) staat voor het bieden van wetenschappelijk verantwoorde zorg. Wij stellen ons dan ook toetsbaar op ten aanzien van onze werkwijze en ons eigen functioneren. Ik werkte in dienstverband en in een maatschap. Ervoer zo de pijnlijke paradox dat artsen betaald worden voor meer ziekte, niet voor meer gezondheid. Ongezonde verhoudingen.

Mijn vierde cyclus had iets dubbels: als patiënt leerde ik de gezondheidszorg van een andere kant kennen. Niet iedereen in de gezondheidszorg benadert zijn patiënt zoals hij zijn meest dierbaren bejegend wil zien. Uiteindelijk trof ik gelukkig zorgverleners die mij geweldig hielpen om ‘gezond’ te leven met chronische ziekten. Als medicus zat ik in deze vierde cyclus in de ‘periferie’: klinisch expert, wetenschappelijk actief maar vooral opleider. Niets mooiers dan gestimuleerd, aangesproken en scherp gehouden te worden door coassistenten en jonge collega’s binnen en buiten het vak.

Veertien jaar geleden werd ik hoogleraar, de positie waarin ik alles wat ik daarvoor geleerd en ervaren had, gestalte kon geven. Na zeven succesvolle jaren maakte ik ruimte voor jong talent en nam de stap naar de bestuurlijke wereld, eerst als voorzitter van de psychiaters en laatstelijk de artsenfederatie KNMG. Die laatste tijd was bepaald niet de makkelijkste. De artsenij staat voor grote veranderingen. De wereld om ons heen verandert razendsnel. De zorg kantelt, met de patiënt als partner. De populatie veroudert. Hoe waarborgen wij verantwoorde medische zorg? Oneindige mogelijkheden, maar moet alles wat kan?

De KNMG levert, met raadpleging van de achterbannen, de kaders en handvatten voor het medisch bijdragen aan een goede kwaliteit van leven, deskundig en toetsbaar medisch handelen en oplossen van ethische en juridische dilemma’s. Dit alles met als kompas onze gezamenlijke artseneed. Dit gebeurt wel in woelig water: waar onze maatschappij de verzuiling achter zich heeft gelaten, is de zorg nog erg verdeeld. Met vaak beroepsbelangen voorop en niet volgend aan het overstijgende doel de gezondheid(szorg) te bevorderen. Maar ik ben ervan overtuigd dat de nieuwe generatie artsen oog heeft voor de noodzaak van integratie van public health, cure en care en die schotten zal slechten. Laten wij, allen, boven het eigen belang uitstijgen en focussen op optimale gezondheidszorg.

Ik wens de artsenfederatie en u allen, collega’s waar dan ook, veel wijsheid, sterkte en ook plezier met deze transities, die niet zonder transformaties kunnen. En ik? Ik hoop in een zevende cyclus, als ‘vrije’ beroepsuitoefenaar, mijn ‘geneeskunstige’ steentje te blijven bijdragen aan die essentiële veranderingen!

Rutger Jan van der Gaag, voorzitter artsenfederatie KNMG (2013-2016)