KNMG-jurist in coronatijd

De impact van het coronavirus wereldwijd is enorm. Het levert druk op voor de zorg, met ook veel juridische vraagstukken tot gevolg. De bestaande regels kunnen niet altijd worden toegepast in tijden van nood. Vanuit het adagium ‘nood breekt wet’ wordt dan naar juridische mogelijkheden gezocht. Ook worden er tijdelijke regelingen afgekondigd. Als jurist bij de KNMG denken wij vanuit de positie van de arts zo goed mogelijk mee. Hoe we dat in deze bijzondere tijd op verschillende manieren doen, illustreren we aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden.

Beeldbellen en online medicatie voorschrijven

Om fysieke contacten met patiënten zo veel als mogelijk te vermijden, ontvingen wij al snel vragen over het gebruik van beeldbellen in de zorg. Natuurlijk blijft het belangrijk dat de communicatie tussen arts en patiënt vertrouwelijk is. Daarom adviseren wij bij voorkeur veilige beeldbeltoepassingen te gebruiken, zoals specifiek voor de zorg ontwikkelde toepassingen. Wij hebben hierover regelmatig contact met andere beroepsorganisaties en toezichthouders. Sommige van hen hebben overzichten gemaakt van wat meer of minder veilige algemene toepassingen zijn. Daar hebben wij dankbaar naar verwezen in onze berichtgeving, uiteraard na een check op betrouwbaarheid van de bron.

In het verlengde hiervan ontvingen wij ook vragen van artsen of geneesmiddelen mogen worden voorgeschreven aan voor de arts onbekende patiënten na dergelijke beeldbelcontacten. Dat is normaal gesproken verboden op grond van de Geneesmiddelenwet. Na enig bellen met de autoriteiten publiceerde de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd op 26 maart een nieuwsbericht. Strekking daarvan is dat geneesmiddelen in de huidige situatie toch mogen worden voorgeschreven als de voorschrijver het actuele medicatieoverzicht van de patiënt kan inzien of als het voorschrijven strikt noodzakelijk is voor de veiligheid van de patiënt en de afwegingen goed worden gedocumenteerd.

Zet corona het medisch beroepsgeheim opzij?

Onder druk wordt alles vloeibaar, maar het beroepsgeheim blijft ook in deze tijd een belangrijke waarborg voor patiënten om vrijuit met hun arts te kunnen spreken. Wij ontvangen regelmatig vragen over de toepassing van het beroepsgeheim. Bijvoorbeeld: mag een huisarts een wijkagent desgevraagd informeren of een patiënt coronapositief is als die patiënt zojuist de wijkagent heeft bespuugd? Mag een arts een andere zorgverlener informeren over een mogelijke coronabesmetting bij een patiënt?

Het medisch beroepsgeheim is niet absoluut. Een behandelend arts heeft op grond van de Wet Publieke Gezondheid een meldplicht bij de GGD als het gaat om een vermoeden of vaststelling van covid-19.

Sinds de ‘corona-opt-in’ is de mondelinge toestemming van de patiënt nog wel nodig om op de huisartsenpost en op de SEH gegevens te mogen raadplegen in het huisartsendossier van de patiënt. Als de patiënt ter plaatse niet in staat is toestemming te geven, dan mag de toestemming in principe worden verondersteld. Meer in het algemeen kan men toestemming ook veronderstellen als gegevens worden verstrekt aan een ander die rechtstreeks bij de behandeling van de patiënt is betrokken. Een patiënt moet wel altijd bezwaar kunnen maken tegen die verstrekking.

Mag een huisarts een wijkagent informeren of een patiënt coronapositief is als die patiënt de wijkagent heeft bespuugd?

Als ernstige schade voor de patiënt of een ander daardoor kan worden voorkomen, kan op grond van een ‘conflict van plichten’ een uitzondering worden gemaakt op het medisch beroepsgeheim. Dit gaat om de situatie waarin patiënt geen toestemming geeft, er sprake is van een uiterste noodzaak om gegevens te verstrekken terwijl er geen andere mogelijkheden zijn om het gevaar af te wenden. Of een coronabesmetting een ‘conflict van plichten’ oplevert voor de arts, hangt af van de concrete omstandigheden van het geval. Bijvoorbeeld: hoe kwetsbaar zijn de omstanders? Zijn beschermingsmiddelen beschikbaar om besmetting te voorkomen? Kunnen anderen, zonder medisch beroepsgeheim, derden informeren over een besmetting waardoor schade kan worden voorkomen?

In een situatie van ‘nood breekt wet’ kan het noodzakelijk zijn om uitzonderingen te maken. Dat vergt echter altijd interpretatie van het juridisch kader aan de ene kant en deze bijzondere situatie aan de andere kant. Want ook nu blijft wet- en regelgeving leidend. Om artsen zoveel mogelijk houvast te geven werken we intensief samen met andere partijen, zoals andere beroepsorganisaties, toezichthouders en VWS, om wet- en regelgeving zoveel mogelijk te laten aansluiten bij de tijdelijke situatie waarin we ons nu bevinden.