Hoe kunnen we verwarde personen helpen?

De term ‘verwarde persoon’ horen we steeds vaker in de media. Meestal in een context van ernstige delicten. Een toename van het aantal meldingen bij de politie en de media-aandacht scheppen een beeld dat alle verwarde personen een gevaar vormen voor de samenleving én psychiatrisch patiënt zijn. Maar klopt dit beeld? Deze vraag en hoe betrokken instanties met vroegsignalering snel de juiste hulp kunnen bieden, stelt de KNMG tijdens de districtsbijeenkomst van district Zeeland.

Een man met godsdienstpsychoses, verwarde ouderen met dementie of drugsgebruikers met ontwenningsverschijnselen. Het zijn praktijkvoorbeelden van huisarts Jacqueline Roebroeck. ‘Het gedrag van verwarde personen is zeker niet altijd agressief. Sommigen zijn vrij rustig maar vertonen “afwijkend gedrag”, zoals een jongedame die steeds koprollen en handstanden deed.’ In de meeste gevallen klopt het beeld van de gevaarlijke psychiatrische patiënt dan ook niet. Verwarde mensen zijn kwetsbare mensen die de grip op hun leven dreigen te verliezen met het risico dat ze zichzelf of anderen schade berokkenen.

Breed maatschappelijk thema

Dat het onderwerp ‘verwarde personen’ een breed maatschappelijk thema is, wordt deze avond direct duidelijk. Op de vraag van avondvoorzitter Victor Slenter hoeveel ‘niet-dokters’ er zijn in de volle zaal van het Van der Valkhotel in Middelburg, staat een kwart op. Het gemêleerde publiek bestaat uit onder andere ambulant begeleiders, thuiszorgmedewerkers, ggz-medewerkers, medisch specialisten en huisartsen – allen betrokken bij de opvang van en hulp aan verwarde personen.

Destigmatisering

De media koppelen steevast verwardheid aan ernstige delicten. Hierdoor worden mensen angstig en doen zij sneller melding bij de politie van ‘verwarde personen’. Het lijkt wel of er steeds meer gevaarlijke, verwarde mensen met psychische problemen als een tikkende tijdbom op straat rondlopen. Hoogleraar ambulantisering en deïnstitutionalisering, Hans Kroon: ‘Dat beeld is onterecht blijkt uit onderzoeken. Maar het gevolg is wel stigmatisering’. En volgens Caroline Verheijde-Zeijl, geneesheer-directeur Emergis (GGZ Zeeland) leiden juist stigma, uitsluiting en sociaal isolement tot een toename van psychische klachten en symptomen. En zo is het cirkeltje rond. Het label ‘verwarde persoon’ leidt dus eerder af van oplossingen dan dat het de betrokkenen dichterbij elkaar brengt. Verheijde-Zeijl spreekt overigens liever van ‘personen met onbegrepen gedrag’.

Vroegsignalering

In preventie en vroegsignalering valt winst te halen, zeggen alle sprekers op de districtsbijeenkomst. Een verwaarloosd tuintje kan het eerste signaal zijn dat het niet goed gaat met iemand. Contacten tussen politie en het gebiedsteam, de ogen en oren van de wijk, zijn essentieel. ‘Poolshoogte nemen, een gesprekje voeren, het zit ‘m soms in kleine dingen’, vertelt politieagent Silvan Vael. ‘En soms is één keer bellen met de huisarts voldoende om iemand met vreemde gedragingen via de juiste instanties verder te helpen.’ Met een schakelteam probeert ook de gemeente Goes zicht te krijgen op personen met (in de toekomst) onbegrepen gedrag. Een geldig ID, woonruimte, inkomen, schuldbemiddeling en dagbesteding zijn zaken die perspectief bieden. Geen woonadres betekent namelijk geen inkomen en dus geen zorgverzekering. Door mensen die geen perspectief hebben vroegtijdig in beeld te krijgen en hulp te bieden, kan erger worden voorkomen.

Ik spreek liever van ‘personen met onbegrepen gedrag’

Reïntegratie en participatie

Bij de behandeling van mensen met onbegrepen gedrag, zijn reïntegratie en participatie in de samenleving belangrijke stappen. Volgens Caroline Verheijde-Zeijl, gaat het om ‘herstel, zingeving en de menselijke maat en minder dwang en drang uitoefenen’. De wet verplichte GGZ, die per 2020 ingaat, sluit aan bij meer ambulant handelen en niet per definitie gedwongen opname. ‘Deze mensen moeten weer goed ingebed worden in de samenleving’.

Samenwerken en multidisciplinaire aanpak

Ondersteuning van mensen met onbegrepen gedrag en psychische problematiek vergt onderlinge samenwerking tussen zorg, gemeenten en samenleving. Als in een situatie met een verwarde patiënt moet worden ingegrepen, is dat ‘altijd ineens en acuut’, aldus huisarts Jacqueline Roebroek. Verschillende disciplines als huisarts, ggz verslavingsarts, psychiater, spoedarts ziekenhuis, apotheek of een huiskamerproject moeten dan direct met elkaar kunnen schakelen. Datzelfde geldt voor de SEH waar personen met verward gedrag vaak binnenkomen. ‘Je bent altijd alert op een onderliggende somatische aandoening. Door onrust of weigering van hulp is dit niet altijd makkelijk te diagnosticeren’, vertelt Melanie van Pelt, internist acute geneeskunde Admiraal de Ruyter Ziekenhuis Goes. De verwarde patiënt in het ziekenhuis verdient dan ook een multidisciplinaire aanpak met onder andere een psychiater en ambulant behandelaren.

Zeeland goed op weg

Victor Slenter vat de avond tenslotte samen en concludeert dat overleg tussen betrokken partijen erg belangrijk is. Zo is er in Zeeland al regio-overleg tussen gemeente, politie, OM en de ggz. Betrokken partijen in de regio zijn zich bewust van het belang van vroegsignalering en destigmatisering. Toch blijft het een aandachtspunt op welke manier zorgaanbieders elkaar snel kunnen vinden in acute situaties. Gezamenlijke scholing op dit onderwerp is wenselijk en kan zorgen voor nog betere samenwerking. Dus, besluit Victor: ‘Samenwerking rondom mensen met onbegrepen gedrag is cruciaal. In Zeeland gaat al veel goed op dat gebied gelukkig.’