Help! Waarom doe ik dit ook alweer? - Wendela Hingst

Vroeger wilde ik ballerina worden. En paardrijdster. En schrijver. Toen ik acht was deed ik al die dingen, met verve en met wisselend succes. Het zweet breekt me nog uit als ik denk aan het toneelstuk dat ik rond mijn elfde schreef, waarbij ik in de aula van mijn lagere school enkele goedmoedige klasgenoten dirigeerde in een verhaaltje dat zich centreerde rond onze poedel, die dan ook de hoofdrol had. Enfin, enige jaren later werden mijn ambities door mijn ouders’ economische realiteitszin enenig snobisme naar ‘serieuzere’ interesses gedirigeerd.

U wilde op enig moment waarschijnlijk vooral dokter worden. Wat dreef u? U weet het antwoord op die vraag, en dat is hopelijk wat persoonlijker dan ‘mensen willen helpen’. Wat het ook was, alle kans dat uw beweegredenen na verloop van tijd wat verbreed of verschoven zijn. Soms herinnert u zich uw jonge zelf met een glimlach en wat lichte gêne… U bent inmiddels wat minder naïef en idealistisch, hebt geleerd te functioneren in uw specifieke werkomgeving met alle gedragingen en handelingen van dien, u hebt mogelijk een relatie of zelfs een gezin, om nog maar te zwijgen van huis en hypotheek. Er zijn in de praktijk meer zaken waarop u dagelijks stuurt dan uw passie voor de patiënt. Maar ergens tussen de voordelen van uw situatie als meer of minder gevestigd arts, hoe uw leven is gelopen en uw economische noodzaak of -wensen bent u wellicht wat verwijderd geraakt van wat u ten diepste drijft.

Doelverschuiving, ook wel ‘goal displacement’ genoemd is van alle tijden. In de eerste helft van de twintigste eeuw is het vooral beschreven als een verschijnsel van ideologische bewegingen. Het meest tot de verbeelding spreekt de opkomst van het socialisme, waarbij na het vervliegen van het ideologisch vuur voor jonge socialisten het klimmen binnen de gelederen van De Partij al snel de nieuwe hoofddoelstelling werd. Doelverschuiving gebeurt wanneer de middelen tot het aanvankelijke doel óf de bijkomende voordelen zelf doelen worden, zoals: continuïteit van macht en invloed. Dit verschijnsel verklaart waarom ideologische bewegingen bureaucratieën of zelfs oorlogsmachines worden, waarom gezondheidsinstellingen zich tot productiebatterijen ontwikkelen en waarom het pluche plakt. Menselijk, begrijpelijk en ook riskant.

Want het leidt tot stolling van oude gewoonten, afwijzing van wat nieuw en relevant is en ook tot professionele vervreemding en daarmee tot persoonlijke misère bij voorheen bevlogen professionals. En het ergste: uit het oog verliezen waar het allemaal om ging.

Artsen die vervreemding van hun roeping ervaren, projecteren dit nog wel eens op externe entiteiten zoals de politiek en instituties. Deels is dat terecht, en deels ook niet. Een aantal van die nieuwe doelen heeft u vast zélf omarmd. En daarmee bent u misschien ongemerkt veranderd van een idealistisch jong mens in een – eh – soms minder vitale medische professional?

Zelf ben ik altijd met plezier blijven schrijven en paardrijden. Minstens helpt het me bij lastige situaties in werk en leven opnieuw te voelen wat mij drijft. Voor verdienstelijk dansen is het inmiddels wat laat, getuige mijn recente ‘fail’ om me de salsa eigen te maken. Maar ik kan nog steeds erg blij worden van pogingen.

Wendela Hingst, algemeen directeur KNMG

@wendelism