Grensoverschrijdend systeem

Iedere geneeskunde­student kan zich het moment wel herinneren: dat college waarin je wordt gevraagd wat je zou willen worden. Bijna alle handen gaan omhoog na de vraag: ‘wie wil later in het ziekenhuis werken?’ Realistisch is dat niet, want slechts één op de drie geneeskundestudenten wordt daadwerkelijk medisch specialist. Dit laatste wordt ook gezegd tegen studenten om ze hiervan bewust te maken. Een gevoel van onzeker­heid volgt vaak na dit college, want hoe word jij wel die ene van de drie?

Het antwoord op die laatste vraag hangt samen met een afhankelijkheidspositie die centraal lijkt te staan in de opleiding tot arts. Om namelijk die ene van de drie te worden is promoveren vaak een must. Om in aanmerking te komen voor een promotie moet je al vroeg onderzoek gaan doen, het liefste al in de bachelor. Iedere onderzoeksafdeling is blij met goedkope, of zelfs gratis arbeidskrachten die veel van het onderzoekswerk kunnen verzetten. Om deze studenten te werven zie je uitspraken in vacatureteksten staan als: ‘Dit is hartstikke goed voor je cv’ of ‘Een unieke kans om alvast ervaring op te doen met onderzoek’. Het resultaat is een cultuur waarin studenten massaal hun vrije tijd opofferen om die felbegeerde plek in het ziekenhuis te bemachtigen.

Het lijkt alsof iedereen in dit systeem blij is: de medisch specialist is blij met het door jou verzette werk en jij bent blij met zijn of haar begeleiding en ervaart dat als voldoende compensatie voor jouw werkzaamheden. Toch is dit systeem in essentie grensoverschrijdend. De student zal namelijk niet snel nee zeggen als de begeleider meer vraagt dan wat redelijk is of de begeleider aanspreken op ongewenst gedrag. Het gevolg van de afhankelijke positie van de student is dat die geregeld de eigen grenzen verlegt om te blijven functioneren in het systeem.

‘Dit is hartstikke goed voor je cv’

Ook als coassistent merk je dat dit systeem bepaalde mores van je verlangt. Tijdens een coschapdag laat je de beste, aangepaste versie van jezelf naar voren komen. Je weet tenslotte maar nooit of je na je geneeskundestudie toch graag op die afdeling wilt gaan werken en afhankelijk gaat zijn van de indruk die jij tijdens dat coschap achterlaat. Het is een beetje alsof je elke dag voor het eerst naar je schoonouders gaat. Ook dan ga je niet op de goede stoel zitten, maar kies je voor jezelf even het krukje. Het is niet dat het gevraagd wordt, maar een beleefdheid die van je wordt verwacht. Zeker als die goede stoel net voor de neuroloog was van wie je nog een feedbackformulier terug moet krijgen.

Het liefst zou ik deze column afsluiten met een oplossing om in de toekomst dit systeem te kunnen veranderen. Alleen denk ik dat we daarvoor meerdere perspectieven nodig hebben op het systeem, en niet slechts dat van een geneeskundestudent. Daarom nodig ik alle lezers van deze column uit om hun perspectief te delen. Zo kunnen we samen een start maken met de dialoog die nodig is om wél tot een oplossing te komen.