Eerste strafzaak euthanasie bij wilsonbekwame patiënte met dementie

Deze week vond in Den Haag de eerste zitting plaats in de strafzaak tegen een specialist ouderengeneeskunde die in 2016 euthanasie uitvoerde bij een wilsonbekwame patiënte met dementie. Deze zaak wordt door de beroepsgroep op de voet gevolgd.

Het ging in deze zaak om een wilsonbekwame patiënte met gevorderde dementie die in een eerdere fase van de dementie een schriftelijk euthanasieverzoek had opgesteld. De specialist ouderengeneeskunde heeft op basis van dit schriftelijk euthanasieverzoek euthanasie uitgevoerd.

De persofficier van het Openbaar Ministerie (OM) legt in een video uit waar in deze strafzaak naar gekeken wordt: ‘In hoeverre moet je als arts nog in gesprek met een dementerende patiënt als deze al een eerder geschreven euthanasieverklaring heeft? De patiënt in deze zaak had aangegeven dat zodra zij in een verpleeghuis terecht zou komen, zij euthanasie wilde, en ook als de tijd er rijp voor was.’ Deze verklaring was volgens het OM niet ondubbelzinnig en daarnaast is het de vraag wat zij bedoelde met ‘als de tijd er rijp voor was’. Ook gaf zij, eenmaal in het verpleeghuis, wisselende signalen af: het ene moment gaf zij aan dood te willen en op andere momenten juist niet.

Als arts zie je lijden en dat wil je het liefst wegnemen

Complexe afweging

Volgens KNMG-voorzitter René Héman gaat het in dit soort situaties om een uiterst complexe afweging voor artsen: ‘Als arts zie je lijden en dat wil je het liefst wegnemen. De wet eist wel dat iemand op dát moment ondraaglijk lijdt. Maar hoe stel je dat vast als je niet meer met iemand kunt communiceren over het lijden? Hoe weet je dat iemand nog steeds de wens heeft om te overlijden als hij dit door dementie niet meer kan bevestigen? Of als diegene tevreden in zijn stoel zit?’

Impact op de beroepsgroep

Veel artsen volgen de zaak op de voet. Héman: ‘Voor de specialist ouderengeneeskunde zelf moet het erg zwaar zijn, eerst twee tuchtzaken en nu een strafzaak. Ik kan me voorstellen dat dit ook voor de naasten van de patiënte erg zwaar is. Daarnaast schrik je als beroepsgroep. Het is de eerste strafzaak sinds de euthanasiewet. Het geeft ineens ook een druk op artsen die met soortgelijke situaties te maken krijgen: je kunt in het uiterste geval strafrechtelijk worden vervolgd. Het is tegelijk goed als de strafrechter aangeeft hoeveel ruimte de euthanasiewet biedt in dit soort situaties. Ook zijn wij als beroepsgroep bezig om een visie te ontwikkelen onder welke voorwaarden euthanasie bij dementie professioneel verantwoord is. Wat ik belangrijk vind te blijven benadrukken: binnen dat juridische en professionele kader moet iedere arts altijd zijn eigen afwegingsruimte houden.’

KNMG-project Euthanasie bij dementie

Met het project Euthanasie bij dementie wil de KNMG tot een visie komen die dokters houvast geeft om samen met patiënten en hun naasten tot goede afwegingen te komen over euthanasie in de verschillende fasen van dementie. Hierbij spelen onder andere de juridische implicaties een belangrijke rol. Om meer inzicht in de juridische afwegingen te krijgen, wordt onder andere een analyse gemaakt van relevante literatuur en oordelen van de regionale toetsingscommissies. Ook volgen we deze rechtszaak op de voet.

Meer informatie: knmg.nl/euthanasiebijdementie