Dokters moeten ook de gezondheid van onze planeet beschermen

‘Klimaatverandering is het grootste gevaar waarmee onze generatie ooit geconfronteerd is (…). Hoe angstaanjagend het ook klinkt, er is wetenschappelijk bewijs dat als we geen forse actie ondernemen de komende tien jaar, de natuur onomkeerbare schade kan oplopen en onze samenleving kan instorten’, zo sprak Sir David Attenborough in de indrukwekkende BBC-documentaire Climate Change die ik onlangs zag.

Het is geen nieuws dat ons klimaat verandert en dat de desastreuze gevolgen ervan onvermijdelijk zijn, maar als je het indringende appèl van Attenborough hoort, besef je de urgentie van dit probleem nog beter. Wat minder bekend is, is het effect van de klimaatverandering op onze gezondheid. Steeds vaker voorkomende extreme weersomstandigheden, zoals hitte­golven, stormen en overstromingen leiden tot ontwrichting van voedselsystemen. Zoönosen en door voedsel, water en insecten overgedragen ziekten nemen aanzienlijk toe. Op dit moment overlijden er wereldwijd jaarlijks 7 miljoen mensen als gevolg van luchtvervuiling. En de WHO voorspelt dat klimaatverandering tussen 2030 en 2050 ongeveer 250 duizend extra doden per jaar zal veroorzaken door ondervoeding, malaria, diarree en hittestress. Daarom is klimaatverandering door de WHO uitgeroepen tot de grootste bedreiging voor de gezondheid van de mensheid.¹

De gevolgen van klimaatverandering hebben grote impact op de gezondheid van de samenleving en daarmee op de vraag naar gezondheidszorg. En tegelijkertijd is de zorgsector een grootverbruiker van energie, water en grondstoffen en draagt voor ongeveer 7 procent bij aan de totale uitstoot van broeikasgassen.² Dit betreft zowel emissies in Nederland als in het buitenland. Wij moeten als sector en als individu onze verantwoordelijkheid nemen om niet alleen de gezondheid van onze patiënten te beschermen, maar ook de gezondheid van onze planeet. Dat begint onder andere met het doorbreken van onze milieuvervuilende gewoonten. Er zijn veel voor de hand liggende mogelijkheden: schakel medische beeldapparatuur uit als deze niet wordt gebruikt, verminder afval door mondmaskers en schorten alleen te gebruiken bij intensief patiëntencontact, werk papierloos, gebruik duurzame energie en kijk kritisch naar medicatie aangezien de farmaceutische industrie een belangrijke bijdrage levert aan de uitstoot van broeikasgassen.

Ook bij het maken van individuele zorg­keuzes kan de ene optie groener zijn dan de andere. Op dit moment worden effecten op het milieu nog nauwelijks meegewogen bij zorgkeuzes. Zo is er bijvoorbeeld nog veel ruimte voor verbetering in het medicatiebeleid. Uit een voorzichtige schatting blijkt dat circa 80 procent van de mensen die medicijnen voorgeschreven krijgen medicatie overhoudt. Deze medicijnen worden vaak verkeerd weggegooid en komen zo in het oppervlaktewater terecht, wat een enorm effect heeft op de kwaliteit van het water in ons land. Wij dokters hebben daar invloed op. We moeten kritischer kijken naar het voorschrijven van medicijnen en naar de hoeveelheid die we voorschrijven. Vraag de patiënt om niet-­gebruikte medicijnen in te leveren. En leg aan de patiënt uit waarom je dat doet, dan communiceer je direct dat we samen klimaatverandering kunnen tegengaan.

Wij artsen behoren tot de beroepsgroep die veel vertrouwen geniet en onze invloedsfeer is groot. Dat geeft ons een verantwoordelijkheid richting de gemeenschap. Dit staat ook in één van onze gedragsregels; we moeten ons inzetten voor een duurzame zorgsector en gezonde leefwereld. Laten we ons daarom in het maatschappelijk debat actief uitspreken over de gevolgen van klimaatverandering op de gezondheid. Een dergelijke rol vraagt van ons dokters kennis en bewustwording. Daarom is het goed om met elkaar in gesprek te gaan over hoe we de zorg daadwerkelijk kunnen verduurzamen. Dat kan tijdens de Groene Week. De KNMG-districten organiseren van 8 t/m 14 mei door het hele land ontmoetingen tussen dokters om met elkaar onze groene inspanningen te delen, ideeën op te doen en verdere initiatieven te ontwikkelen. 

Als we onze burgers gezond willen houden en de levenskwaliteit van mensen willen verbeteren, moeten we er alles aan doen om klimaatverandering tegen te gaan. Wie zich inzet voor de gezondheidszorg moet zich ook inzetten voor preventie en de aanpak van de oorzaak van ziekten, zoals klimaatverandering. Ik roep (aankomende) medici dan ook op om een leidende rol te nemen en actief aan de slag te gaan met duurzaamheid om zo gezamenlijk te werken aan een gezonde wereld voor onze (klein)kinderen. 

voetnoten

1 Climate change and health (who.int)

2 Nieuwe rekenmethode toont milieueffecten van zorgsector | RIVM

dossier

Duurzaamheid

In dit dossier zijn artikelen rondom duurzaamheid en gezondheidszorg gebundeld.