Disfunctionerende specialisten: een uitstervend ras?

Bijna wekelijks staat er wel een bericht in de krant over medische missers of wantoestanden in ziekenhuizen. In mijn omgeving kent ook iedereen wel iemand bij wie een foute diagnose is gesteld, onheus is bejegend of een slechte behandeling heeft gehad. Kortom, als je het hebt over een disfunctionerende arts, kan bijna iedereen erover meepraten.

Dit wil overigens niet zeggen dat er nu meer disfunctionerende artsen zijn dan voorheen. Feit is dat er nu meer openheid over bestaat. Inmiddels is de disfunctionerende arts als probleem erkend en zijn er verschillende maatregelen genomen zoals het IFMS-gesprek (individueel functioneren medisch specialist-gesprek) dat in veel ziekenhuizen is ingevoerd en is er een modelprotocol disfunctionerende huisartsen.

Disfunctionerende specialisten staan niet op zichzelf, ook bij artsen in opleiding tot specialist komt disfunctioneren met enige regelmaat voor. De geschillencommissie van de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS) behandelt geschillen tussen de aios en de opleider en het hoofd van het opleidingsinstituut. De geschillen gaan meestal over de voortijdige beëindiging van de opleiding door de opleider of het hoofd van het opleidingsinstituut. De reden van beëindiging van de opleiding is dat de aios disfunctioneert en niet voldoet aan een of meer van de in de kaderbesluiten of specifieke besluiten genoemde algemene of specialismegebonden competenties. De competenties waarover de aios moet beschikken ten aanzien van medisch handelen, communicatie, samenwerking, kennis en wetenschap, maatschappelijke handelen, organisatie en professionaliteit zijn (terecht) niet mis.

‘Waar leer je nou meer

van dan van je eigen fouten’

Tijdens de behandeling van geschillen zijn het met name de competenties voor medisch handelen, communicatie, samenwerking en professionaliteit waarin een aios tekortschiet. Een van de punten die bijna iedere hoorzitting naar voren komt, is reflectie of eigenlijk het gebrek hieraan. Bij reflectie draait het om het terugkijken op eigen ervaringen om daarvan te kunnen leren. Reflecteren maakt dan ook een wezenlijk onderdeel uit van het functioneren van de aios. Ook in de geneeskundestudie staat reflectie centraal. Bij de decentrale selectie moet de toekomstige geneeskundestudent/arts/specialist al op zijn prestaties tot op het moment van aanmelding reflecteren. Reflectie is inmiddels goed ingebed in de samenleving en neemt een steeds prominentere positie in bij steeds jongere bevolkingsgroepen. Een google-zoektocht naar reflectie levert 247.000 hits op. De centrale positie die reflectie inneemt in de samenleving is ook niet zo vreemd. Want waar leer je nou meer van dan van je eigen fouten? Er moet echter wel voor worden gewaakt dat reflectie door de veelvoud waarin het voorkomt niet een leeg begrip wordt. Reflectie om het reflecteren. Zijn we ons bewust van onze fouten of zeggen we wat de persoon tegenover ons of de samenleving wil of van ons verwacht?

Des te eerder je begint met reflectie, des te groter het risico dat het een onbewust automatisme wordt in plaats van een bewuste gewaarwording. Al met al lijkt de toekomstige arts bedreven te zijn in zelfreflectie. Laten we hopen dat deze zelfreflectie niet hetzelfde lot wacht als de huidige antibiotica. Teveel van hetzelfde werkt uiteindelijk ook niet meer.

Jacqueline de Planque, secretaris adviescommissie en geschillencommissie KNMG

Reageren kan op www.knmg.nl/columns