Die ene vraag die de dokter vreest

‘Bent u straks bereid euthanasie uit te voeren?’ Hoeveel artsen vrezen niet die vraag als ze iemand de diagnose dementie moeten meedelen? Om deze vrees vervolgens opzij te zetten en samen met de patiënt in gesprek te gaan over wat past in de verschillende fasen van dementie en hoe je de patiënt zo goed mogelijk zal begeleiden.

Maar de druk die de vraag teweegbrengt, die blijf je als arts vaak gedurende het hele traject voelen. Als arts begrijp je dat iemand op zoek is naar zekerheid over de bereidheid van de dokter als ‘het moment daar is’, maar we weten uit ervaring dat mensen, naarmate de dementie vordert, niet altijd lijden. En dat iemands wensen kunnen veranderen. Wat kun je toezeggen? Met ook de zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet in je achterhoofd, zoals de toets op de aanwezigheid van ondraaglijk lijden op het moment van uitvoering?

Die vrees van artsen voor die ene vraag kunnen mensen zich vaak wel indenken. Dat zag ik gebeuren tijdens de rondetafelgesprekken die we in maart organiseerden. We vroegen deelnemers vanuit maatschappelijke en beroepsorganisaties en diverse expertises om zich in te leven in de rol van arts, van naaste, van patiënt. De complexe dilemma’s kwamen scherp op tafel. Het deed pijn, er kwam boosheid, vertwijfeling op tafel. Ook als je van rol wisselde.

Dat is een belangrijk aspect in ons project ‘Euthanasie bij dementie’ dat we met onze federatiepartners momenteel uitvoeren: over en weer oog hebben voor de complexe dilemma’s waar iedereen vanuit zijn eigen gezichtspunt mee te maken heeft.

Vanuit dit vertrekpunt zoeken wij naar een visie die artsen ondersteunt om samen met patiënten en naasten de juiste afwegingen te maken. Dit dilemma kun je niet ‘oplossen’. Wij komen dus niet met een document dat zou aangeven hoe iemand euthanasie bij dementie kan ‘regelen’ of een document dat juist euthanasie bij vergevorderde dementie uitsluit. Elke patiënt en situatie is uniek en elke dokter heeft hierin een eigen afwegingsruimte. Maar ondersteuning in dat afwegingsproces, daar is behoefte aan. Een visie die inzicht geeft in de vraag onder welke voorwaarden het professioneel verantwoord is om euthanasie uit te voeren bij mensen in de verschillende fasen van dementie. Want hoe vaak vraagt een arts zich ook achteraf nog af: heb ik er nou goed aan gedaan?

We gaan gedegen te werk. We luisteren goed naar de diversiteit aan medische en maatschappelijke opvattingen. We bekijken de literatuur, de oordelen van de regionale toetsingscommissies en volgen rechterlijke uitspraken op de voet. Dat kost tijd. Maar dat vinden wij het waard. Want een snel project leidt al gauw tot een lege huls of weinig draagvlak. Wij hopen op uw brede steun om dit kronkelige pad samen te bewandelen. Zonder tijdsdruk, zonder polarisatie en in een open gesprek.

En tot slot dit. Dit project gaat in op de dilemma’s rond euthanasie bij dementie. Maar euthanasie is maar één scenario. Het is belangrijk om te beseffen dat er een breed spectrum aan zorg beschikbaar is voor mensen met dementie. Dit besef kan rust geven. Wat mij betreft zou voor dit brede zorgaanbod rond dementie dan ook veel meer aandacht mogen zijn in de maatschappelijke discussie.

Reageren kan op knmg.nl/columns.