De klok luiden of ogen sluiten?

Omgaan met disfunctioneren of fricties binnen samenwerkingsverbanden

Dit thema stond centraal tijdens het symposium ‘Het kan ons allemaal gebeuren’, georganiseerd door vier KNMG-districten en de Jeroen Bosch Academie op 11 september. Elke arts krijgt te maken met disfunctioneren of wrijvingen bij samenwerking. Wat is dan wijsheid? Vanuit eigen invalshoek en ervaring lieten vijf deskundigen hun licht daarover schijnen.

Cultuurverandering
KNMG-voorzitter Van der Gaag benadrukt het belang van openheid en goede communicatie bij medische incidenten, maar signaleert bij artsen een grote terughoudendheid om daarover te communiceren. Er leeft angst (en het misverstand) dat daarmee aansprakelijkheid erkend wordt. Maak daarom een onderscheid tussen fout gegaan en fout gedaan. De KNMG heeft over dit onderwerp de publicatie uitgegeven: ‘Omgaan met incidenten, fouten en klachten’. Daarnaast is er de gedragscode GOMA: ‘Openheid medische incidenten; betere afwikkeling medische aansprakelijkheid’. Maar volgens Van der Gaag is dat niet voldoende. Er is een cultuurverandering nodig om elkaar aan te spreken en openlijk te communiceren over incidenten en hoe daarmee om te gaan.

Publieke sturing versus individuele vrijheid
Professor Van Veldhoven, hoogleraar werk, gezondheid en welbevinden, Universiteit Tilburg, gaat in op de psychologie van samenwerking en conflicten en legt daarbij het accent op de emotionele aspecten. Bronnen van conflicten hebben te maken met oud zeer, onduidelijkheid over rolverdeling, concurrentie door schaarste, taakafhankelijkheid en differentiatie binnen de organisatie. Dit vraagt van de organisatie een goede relationele coördinatie.

Voor artsen komt daarbij dat de buitenwereld extreem hoge verwachtingen koestert. Media, publiek en organisatie verwachten dat artsen deskundig, empathisch, professioneel, zelfverzekerd en betrokken zijn. Dit maakt dat artsen bij problemen klem kunnen komen te zitten tussen dit opgelegde script en hun emoties en authenticiteit. En dat, terwijl een hooggekwalificeerde professional juist een hoge mate van autonomie nodig heeft om goed te kunnen functioneren.

Lessons learned
Kingma heeft als voorzitter medische staf, voormalig OMS-voorzitter, inspecteur-generaal en als ziekenhuisdirecteur veel te maken gehad met medische incidenten en disfunctioneren. De kernvraag is: hoe blijf je een goede dokter? Houd voor ogen dat collegiale samenwerking geen doel op zich is, maar bijdraagt aan het resultaat van de behandeling. Afspraken over taakverdeling dienen om elkaar in het gareel te
houden.

Puttend uit zijn omvangrijke praktijkervaring benoemt Kingma als lessons learned:

• tekenen van (mis-)gedrag zijn al in een vroeg stadium te herkennen;

• bij (mogelijk) disfunctioneren: breng meteen de gevolgen voor patiënten in kaart;

• de vakgroep moet altijd veilige zorg kunnen garanderen;

• gebruik klachten en claims als een indicator.

Collegiale adviezen

Vos en Westerouen van Meeteren, voorzitters van respectievelijk KNMG-districten Midden- en Noordoost-Brabrant, hebben vijf collega’s geïnterviewd over wat wel en niet werkt bij strubbelingen in de samenwerking. Collegiale adviezen die werden genoemd:

• blijf niet alleen doormodderen;

• schuif problemen niet onder tafel;

• zoek tijdig deskundige hulp;

• maak ruimte voor evaluatie, je komt daar als groep sterker uit.

Individuele vs collectieve verantwoordelijkheid
Organisatieadviseur Damhuis houdt de do’s-and-don’ts voor bij fricties in de samenwerking. Naast een individuele is er ook een collectieve verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en de veiligheid van de zorgverlening. Dat vraagt om concrete afspraken, waarop men elkaar kan en moet aanspreken.