Covid-19-vaccinatie: wat mag wel en wat mag niet?

Naast heel veel medische vragen roept de huidige coronacrisis ook de nodige juridische vragen op. Mag uw werkgever bijvoorbeeld van u als arts eisen dat u zich laat vaccineren tegen covid-19? Nee, dat mag niet. In Nederland vindt vaccinatie gelukkig nog steeds plaats op vrijwillige basis, óók voor mensen die werkzaam zijn in de zorg.

Natuurlijk moet u goede zorg leveren. En ook uw werkgever moet dat. Hij is ook verantwoordelijk voor het bieden van veilige zorg aan cliënten of patiënten. Daarom mag een werkgever u wel stimuleren om u te laten vaccineren. Maar vaccinatie verplicht stellen: dat mag niet. Dat hangt samen met fundamentele rechten, zoals het recht op ­lichamelijke integriteit, het recht op privacy en het discriminatieverbod.

Onderscheid

Zo lang nog niet duidelijk is of gevaccineerde zorgverleners het virus ook niet meer kunnen overdragen is het maken van onderscheid tussen wel en niet-gevaccineerde zorgverleners niet aan de orde. Als blijkt dat vaccins ook besmettingen voorkómen, kan dat veranderen. Een werkgever zou dan in sommige gevallen wel maatregelen mogen nemen als u zich niet wilt laten vaccineren, maar alleen als dat nodig is om de veiligheid van patiënten en/of de medewerker(s) te garanderen én als is aan­getoond dat het echt niet anders kan. Zo moet een werkgever, als dat noodzakelijk is om de veiligheid van patiënten en/of medewerkers te borgen, zorgen dat een ongevaccineerde zorgverlener geen patiëntgebonden werkzaamheden meer verricht. Temeer als iemand werkt met zeer kwetsbare patiënten.

Hepatitis B

Hoe zit het dan bij hepatitis B, zult u zich afvragen. Daar geldt toch wel een vaccinatieplicht?

Nee, ook daar niet. De werkgever is op grond van Arbo-wetgeving wel verplicht u een ­hepatitis-B-vaccinatie aan te bieden. Ook mag hij niet-gevaccineerde zorgmedewerkers verbieden risicovolle werkzaamheden te doen door ze ander passend werk te laten verrichten. Maar de hepatitis-B-vaccinatie verplichten: ook dat mag niet. Een hepatitis-B-besmetting vindt plaats via bloed-bloedcontact en is met name bij ‘snijders’ niet anders af te wenden dan door hen daartegen te vaccineren. Een hepatitis-B-vaccinatie beschermt bovendien niet alleen tegen eigen besmetting, maar ook tegen overdracht van het virus aan anderen. Er is dus alle reden voor dit onderscheid als het om hepatitis B gaat.

Drang

Niet-gevaccineerde artsen vervangende werkzaamheden laten doen is te zien als een vorm van drang. Volgens de Gezondheidsraad (zie het in januari uitgebrachte advies over de ­juridische en ethische afwegingen bij covid-19-vaccinatie) moet voor dat soort drang een goede reden zijn, die niet op een minder ingrijpende manier (bijvoorbeeld door het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen) kan worden afgewend.

Het gebruik van test­bewijzen zou tot een minimum moeten worden beperkt

Paspoort

In Nederland is de discussie over de invoering van het vaccinatiebewijs nog volop gaande. Voorlopig wordt alleen gedacht aan een zogenoemd ‘coronapaspoort’, waarmee mensen kunnen bewijzen dat ze niet besmettelijk zijn. Via de ‘coronacheckerapp’ zou men moeten kunnen laten zien dat men gevaccineerd, negatief getest of immuun is doordat men corona heeft gehad. Door het gebruik van zo’n app blijft in het midden waardoor men niet besmettelijk is: vaccinatie, test of immuniteit. Naast praktische risico’s, zoals garanties op ‘echtheid’, uitsluiting, fraude en andere zaken, ­kleven er ook privacygerelateerde haken en ogen aan. Volgens een ander advies van de Gezondheidsraad zou het gebruik van test­bewijzen tot een minimum moeten worden beperkt. Maar gezondheidsgegevens worden met de beoogde app in elk geval niet gedeeld. Wel is volgens de Gezondheidsraad een wettelijke basis nodig voor het zonder testbewijs volledig uitsluiten van mensen van een voor­ziening, omdat anders sprake is van een ­indirecte testplicht.

Bent u gevaccineerd?

Mocht u het spoor inmiddels bijster zijn: sinds 16 maart 2021 vindt u antwoorden op veel gestelde juridische vragen op de website van de KNMG. Daar staat bijvoorbeeld ook antwoord op de vraag of uw werkgever u mag ­vragen of u gevaccineerd bent. U raadde het vast al: dat mag ook niet. Vanwege de AVG. Alleen de bedrijfsarts mag dat vragen, maar u bent alleen verplicht te antwoorden bij ziekteverzuim en re-integratie en alleen als de informatie ter zake doet. De bedrijfsarts mag dat niet aan uw werkgever melden, want dit valt onder zijn beroepsgeheim. De bedrijfsarts mag uw werkgever alleen laten weten of hij u in staat acht uw werkzaamheden verantwoord te verrichten. En alweer zeg ik: gelukkig maar, want vrijheid en lichamelijke integriteit zijn een groot goed. Uiteraard mag u wel uit eigen beweging uw werkgever inlichten. Maar dwang is dus niet aan de orde en waarschijnlijk overigens ook helemaal niet nodig: de meeste dokters blijken sterk gemotiveerd om zich te laten vaccineren.

Mocht u nog andere juridische vragen hebben: laat het ons weten, dan proberen wij ze te beantwoorden! 

Deze column is geschreven op persoonlijke titel.