‘Ben je achterlijk of zo?’

‘Ben je achterlijk of ben je gewoon een dom blondje dat alleen schaapachtig uit haar ogen kan kijken? Met je domme dildo waterfles.’ Bijna elke coassistent kan wel een verhaal vertellen over ongewenst gedrag binnen het ziekenhuis. Of ze hebben het zelf meegemaakt, of ze kennen iemand die ermee te maken heeft gehad. Eén ding is duidelijk: ongewenst gedrag komt veelvuldig voor en elke keer is één keer te veel!

Tegenwoordig wordt er steeds meer aandacht besteed aan een veilige werkomgeving zowel in als buiten het ziekenhuis. In een veilige leeromgeving durven studenten fouten te maken om daarvan te kunnen leren. Zo kom je te weten wat je wel en wat je nog niet weet. Activiteiten als reflecteren, feedback geven en krijgen, én vragen stellen zijn van groot belang om jezelf te ontwikkelen. Wanneer het leer­klimaat niet juist is, wordt de zelf­ontplooiing en professionele ontwikkeling van de coassistent beperkt, terwijl dat juist het doel van op de werkvloer staan is. Om de geluiden over ongewenst gedrag in kaart te brengen, heeft De Geneeskundestudent een aantal vragen gesteld in haar jaarlijkse enquête, die verspreid wordt onder ruim 15 duizend geneeskundestudenten. Hieruit zullen in dit artikel voorbeelden worden gebruikt om een beeld te geven van hoe het er op de werkvloer aan toe kan gaan en om u aan het denken te zetten over wat we samen tegen ongewenst gedrag kunnen doen.

De afgelopen jaren is uit meerdere onderzoeken gebleken dat coassistenten te maken hebben met ongewenst gedrag. Daarnaast wordt er vaker niet dan wél een melding gemaakt en zijn er meer vrouwen dan mannen die aangeven dat ze te maken hebben gehad met ongewenst gedrag. Vaak wordt bij ongewenst gedrag gedacht aan seksuele intimidatie, maar ook verbale agressie, discriminatie, pesten, bedreiging of intimidatie en fysieke agressie zijn veel voorkomende vormen van ongewenst gedrag. Om een voorbeeld van pesten verpakt als feedback te geven: ‘Ik was door mijn hoge stem en aardigheid te onprofessioneel en zou stemtherapie moeten krijgen voor mijn stem’. Daarnaast worden coassistenten urenlang genegeerd tijdens een operatie en krijgen ze geen antwoord op hun vragen. Ook vertelt een coassistent dat diens beoordelingen goed zijn, maar dat het enige ver­­beterpunt wat genoemd wordt is, dat de coassistent te dik is om dokter te worden en met dat lijf nooit een opleidings­plek gaat krijgen. Tot slot noemde een andere coassistent dat degene die feedback gaf haar etniciteit had ingeschat en haar twee weken lang bij verschillende namen van porno-actrices van dezelfde etniciteit heeft genoemd. Dit is verre van de ideale werkomgeving om te leren hoe je een goede arts wordt. Wat zou u doen als u zou horen dat dit gebeurt? Of als u bij een van deze voorbeelden aanwezig zou zijn? Of moeten de coassistenten toch wat beter tegen een grapje kunnen?

‘Ongewenst gedrag is nooit “gewoon” een grapje’

Het is maar een grapje

Opmerkingen worden namelijk regel­matig verpakt in de vorm van een grap: de ontvanger moet het allemaal niet te serieus nemen. Tegen een coassistent die iets van de grond pakte zei een specialist dat hij er wel van houdt als vrouwen op hun knieën zitten. Nadat de coassistent hier iets van had gezegd, werd geantwoord dat ze het niet zo serieus moest nemen, en het maar een grapje was. Is de huidige generatie softer geworden, of is ons gevoel voor humor anders? We horen artsen wel eens zeggen dat ze tegenwoordig het gevoel hebben dat ze met coassistenten in een ‘MeToo-situatie’ zitten. Coassistenten kunnen niks meer hebben. Maar ongewenst gedrag is, in welke vorm dan ook, nooit ‘gewoon’ een grapje. Wanneer er twijfel is of de ontvanger het grapje wel leuk zal vinden, kan het grapje beter niet gemaakt worden. Want waarom zouden we de grenzen van wat grappig en wat ongepast is opzoeken?

Goede voorbeeld

Ongewenst gedrag komt voor vanuit patiënten, arts-assistenten, verpleegkundigen, medestudenten en specialisten. Zorgmedewerkers zouden juist de personen zijn die de sfeer en veiligheid op de werkvloer bewaken. Goed voorbeeld doet goed volgen zou je kunnen zeggen. Bent u zich bewust van de voorbeeldrol die u speelt? Spreekt u anderen aan als u ongewenst gedrag ziet?

Samen kunnen we zorgen voor betere artsen en zorg in de toekomst

Het is niet erg genoeg

Er wordt vaker geen melding gemaakt dan wel. De reden waarom er geen melding gemaakt wordt, is óf omdat het slachtoffer niet weet waar hij een melding moet maken, óf omdat hij geen melding durft te maken. Vooral werd aangegeven dat coassistenten incidenten wel met medestudenten hebben besproken en het daarom niet nodig vonden om te melden. Het was namelijk niet erg genoeg om het te melden. Of het komt zo vaak voor; ‘moeten we dan elke keer een melding maken?’ Op het moment dat het ongewenst gedrag plaatsvindt, weten coassistenten ook niet zo goed hoe ze ermee om moeten gaan, dus dan zeggen ze er ook niet gelijk iets van. Soms speelt ook mee dat de ‘agressor’ van het ongewenste gedrag de coassistent nog moet beoordelen, terwijl het bespreekbaar maken van ongewenst gedrag juist belangrijk is. Zo zorgen we ervoor dat ongewenst gedrag onder de aandacht komt en dat personen op hun gedrag aangesproken kunnen worden. Langzaamaan komt er aandacht voor interventies tegen ongewenst gedrag, voor het creëren van meldpunten en voor het veilige werkklimaat. Maar er kunnen nog veel stappen gezet worden. Hoe zit dat bij u? Weet u waar u terecht kunt? Kunnen coassistenten ook bij dat meldpunt terecht?

Wat wij als coassistenten zouden willen meegeven, is dat we er allemaal bewust van moeten zijn dat ongewenst gedrag voorkomt. Misschien zegt u: ‘oh maar hier gebeurt dat niet!’ Nee, ook in uw zorg­instelling komt het voor. Help elkaar als u het ziet gebeuren, spreek elkaar aan op gedrag dat niet gepast is, creëer veilige en betrouwbare meldpunten en wijs elkaar erop dat we allemaal met elkaar samen moeten werken om een veilige werk­omgeving te creëren. We moeten het met elkaar doen. Samen kunnen we zorgen voor betere artsen en zorg in de toekomst.