Werk ohne Autor

Medio jaren zestig maakte de fameuze Duitse schilder Gerhard Richter op basis van familiefoto’s twee werken – Tante Marianne en Familie am Meer – zonder te weten dat de tante op het eerste werk slachtoffer was geworden van nazistische artsen: ze was eerst gesteriliseerd en later vermoord. En zonder te weten dat zijn schoonvader afgebeeld op het tweede werk, een vredig familietafereel, gynaecoloog was geweest in een kliniek in Dresden waar hij honderden vrouwen onvruchtbaar had gemaakt. Als SS-arts was hij daar verantwoordelijk voor de sterilisatie van Richters tante, die schizofreen was, en later in het kader van een berucht euthanasieprogramma ook voor de moord op zijn tante. Medisch Contact schreef erover naar aanleiding van een Berlijnse tentoonstelling over de omgang en vernietiging van psychiatrische patiënten en verstandelijk beperkte mensen door de nazi’s. Regisseur Florian Henckel von Donnersmarck, bekend van Das Leben der Anderen, maakte dit gegeven tot uitgangspunt van zijn nieuwe drie uur durende filmepos Werk ohne Autor.

Die film gaat behalve over deze dramatische geschiedenis ook over de wording van een kunstenaar gemodelleerd naar Richter, over hoe die (familie)geschiedenis hem vormt, over de gruwelijke nazistische erfenis, over de doorwerking van de ideologische verschrikking van de DDR. Over hoe zijn vader gedwongen werd lid te worden van de nazipartij en dat stigma na de oorlog niet meer kwijtraakte, en hoe zijn schoonvader zich onder het DDR-bewind tot een gevierd gynaecoloog wist op te werken.

Werk ohne Autor is zonder meer een indrukwekkende film, maar niet van het niveau van Das Leben der Anderen. Daarvoor klopt het allemaal net een beetje te goed en blijven vooral de vrouwenrollen te flets.

Werk ohne Autor, nu in de bioscoop.