Tien films over verknipte families

‘Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, elk ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn eigen wijze’ – zo begint Anna Karenina van Leo Tolstoj. Vladimir Nabokov corrigeerde hem in zijn roman Ada: ‘Alle gelukkige gezinnen verschillen min of meer van elkaar; ongelukkige zijn min of meer eender.’ Wie had gelijk? Films over gebroken, ongelukkige, getroebleerde of excentrieke families zijn aanzienlijk gevarieerder, leuker en spannender dan films over gelukkige gezinnen: Tolstoj had het bij het rechte eind. Zie de volgende tien tips.

Films over getroebleerde families zijn een stuk spannender

Schatjes (1984)

Opstand van vier kinderen tegen hun ouders, die twee van hen willen onderbrengen in een kindertehuis, loopt volledig uit de hand. Zelfs de luchtmacht komt er – tevergeefs – aan de pas. De ouders delven vrij letterlijk het onderspit in Schatjes van Ruud van Hemert, een van de grappigste Nederlandse films ooit.

Flodder (1986)

Twee jaar na Schatjes, verscheen er weer een disfunctionele familie in een Nederlandse film: het asociale probleemgezin Flodder. In de hoop op ‘socialer gedrag’ wordt het gezin gehuisvest in een chique villawijk. Maar bij cynicus Dick Maas werkt zoiets niet. Ook in dit geval komt het leger er aan te pas, in de vorm van een tank en een erg boze kolonel.

Dogtooth (2009)

Veel verknipter dan in Dogtooth van de Griek Yorgos Lanthimos krijg je families niet. Ouders en drie kinderen leven in een villa, of beter: een bastion dat volkomen is afgesneden van de buitenwereld. Maar de buitenwereld dringt toch binnen met de komst van Christina – papa neemt haar mee om de ontluikende seksuele behoeften van zijn zoon te bevredigen. Het is het begin van het einde. Surreële, absurde en soms droogkomische film.

Men & Chicken (2015)

Vertelling over de lotgevallen van vijf broers met buitengewoon vreemde afwijkingen en gewoonten, zoals een ontembare seksuele honger of een onbedwingbare neiging tot kokhalzen. Ze blijken op een wel heel merkwaardige manier bloed­verwanten te zijn. Frankenstein meets genetica in deze Deense film van Anders Thomas Jensen.

The Royal Tenenbaums (2001)

Voor de bewering dat alle films van Wes Anderson eigenlijk gaan over disfunctionele (would-be)families is wel iets te zeggen. The Royal Tenenbaums spant in dat opzicht de kroon. De Tenenbaums zijn een excentrieke New Yorkse familie waarvan de patriarch na jaren gescheiden te hebben geleefd van zijn echtgenote terug naar huis komt met de mededeling dat hij stervende is. Maar zijn kroost, alle drie voormalige wonderkinderen die de grote toekomst die hen van kindsbeen af was aangezegd niet hebben waargemaakt, gelooft hem niet en wil aanvankelijk niets meer met hem te maken hebben. Twee van zijn kinderen worden bovendien verliefd op elkaar; de derde worstelt met de dood van zijn vrouw.

Nobody Knows (2004)

Ook bijna alle films van de Japanner Hirokazu Koreeda gaan op een of andere manier over gebroken gezinnen. In zijn Nobody Knows verlaat een moeder plots haar gezin van vier kinderen, om nimmer terug te keren. De kinderen moeten het voortaan zelf redden in hun krappe appartement. Maar het geld raakt op en dus ook het eten, het water, de elektriciteit. Niemand die nog zegt dat ze zich moeten verschonen of dat ze moeten opruimen. Als gemankeerd gezin moeten ze overleven in de Tokiose stadsjungle.

The Shining (1980)

Vader heeft een writer’s block en wordt langzaam krankzinnig, moeder is een zenuwpees en zoonlief heeft mediamieke gaven. Alle drie zitten ze bovendien opgesloten in een leeg hotel dat is ingesneeuwd, waardoor ze nergens naartoe kunnen. Ziehier het ideale recept voor de productie van een totaal verknipt gezin. En voor een hallucinante horrorfilm: The Shining van Stanley Kubrick.

Festen (1998)

De familie-idylle als maskerade, dat is de kern van Festen van Thomas Vinterberg. Pater familias viert zijn 60ste verjaardag. Grote afwezige is dochter Linda, die kort tevoren zelfmoord pleegde. Tijdens het diner neemt zoon Christian het woord en vertelt ten overstaan van iedereen dat zijn vader Linda en hem vroeger seksueel misbruikte. De hechte familiestructuur ontaardt vervolgens in een verpletterende chaos.

Pink Flamingos (1972)

De film is cult genoemd, camp, sleazy, exhibitionistisch, of gewoon volstrekt smakeloos. Maar je kunt al die predicaten ook als aanbeveling zien voor Pink Flamingos van regisseur John Waters, grootmeester van de pikzwarte komedie. In de film is dragqueen Divine uitgeroepen – terecht, naar zal blijken – tot smerigste persoon ter wereld. Zij leeft in een trailer met een reisgenoot, en haar sociaal volstrekt gedepriveerde familie: een zoon met een ongezonde liefde voor kippen en een kinderlijke moeder die uitsluitend eieren eet. De titel ‘smerigste persoon’ wordt haar misgund door de familie Marbles: die runt een ‘adoptiekliniek’, waar ontvoerde vrouwen bezwangerd worden om hun kinderen op de zwarte markt te verkopen aan lesbische koppels. Een felle strijd tussen beide kampen ontbrandt. De film is het best te zien met een lege maag. Het eindshot is legendarisch smerig. Bah!

Providence (1977)

Je zou kunnen zeggen dat in Providence van Alain Resnais en scenarist David Mercer een terminaal zieke, door hevige pijnen geplaagde schrijver het adagium van Tolstoj als uitgangspunt neemt: alleen over ongelukkige families kun je een spannend boek schrijven. Aan de vooravond van zijn 78ste verjaardag verzint hij een getroebleerd gezin waarin de leden van zijn eigen familie de hoofdrollen vertolken. We bevinden ons vrijwel voortdurend in zijn hoofd en zien hoe in een van zijn fantasieën zoon Kevin zelfs verandert in een weerwolf en hoe de vrouw van de ene zoon vreemdgaat met de andere. Als de volgende dag de verjaardag wordt gevierd, leren we de ‘echte’ familie kennen: aardige, humorvolle types. Of is ook dat allemaal maar schijn? Meesterwerk, dat meermalen bekeken kan worden.