Spaanse griep onder kunstenaars

Francis Poulenc. Les Mamelles de Tirésias. Opera Trionfo - Nieuw Ensemble o.l.v. Ed Spanjaard, cd, Brilliant, 24,99 euro.

Francis Poulenc. Mélodies sur des poèmes de Guillaume Apollinaire, cd, MDG, 32,32 euro.

In de meest dodelijke vier weken van de twintigste eeuw, de oktobermaand van 1918, bezweken miljoenen mannen tussen de 20 en 40 jaar aan de Spaanse griep en niet aan de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog, zoals men zou kunnen denken. Onder die mannen waren vele kunstenaars. Van enkelen kennen we de namen nog steeds, zoals die van de Oostenrijkse schilder Egon Schiele en de Franse dichter en toneelschrijver Guillaume Apollinaire, de uitvinder van het woord ‘surrealisme’. De Franse componist Francis Poulenc heeft veel gedichten van Apollinaire op muziek gezet, waaronder het melancholieke lied La Carpe. Van karpers wordt gezegd dat ze honderden jaren oud kunnen worden. De versregels van Apollinaire zijn een commentaar op het menselijk besef van sterfelijkheid. Veel lichter van toon is Apollinaires surrealistische toneelstuk Les Mamelles de Tirésias (De borsten van Tirésias), dat in 1917 in première ging. Poulenc gebruikte Les Mamelles de Tirésias in 1944 voor een opera, waarin naast de bevrijding van de vrouw ook het transgenderthema aan de orde komt. Thérèse wil buiten de deur gaan werken en weigert zich nog langer aan de wil van haar man te onderwerpen (‘Je suis féministe!’). In een van de laatste scènes zingt de feestelijk aangeklede bevolking: ‘Il faut s’aimer!’ (‘Men moet liefhebben!’). Thérèse danst met haar echtgenoot en knoopt op een gegeven moment haar blouse open om haar borsten (twee roze ballonnen) weg te laten vliegen. ‘Je moet me accepteren zoals ik ben’, zingt ze.