Saemus Heaney (1939-2013)

Toen twee epidemiologen een paar jaar geleden het boek The Spirit Level (zie het interview met auteurs Wilkinson en Pickett) publiceerden, bestond er al sinds 1996 een gedichtenbundel met dezelfde titel. De auteur van die bundel, Nobelprijswinnaar Seamus Heaney, overleed vorige week. Heany, in 1939 geboren in Noord-Ierland, groeide op als boerenzoon, maar maakte zich los van de armoedige beperkingen van het landelijke bestaan en kon studeren: door hemzelf beschreven als ‘a removal from the earth of farm labour to the heaven of education’.

Zijn poëzie is ogenschijnlijk in betrekkelijk eenvoudig Engels geschreven, maar kent talrijke verwijzingen naar en beelden ontleend aan klassieke dichtkunst en Ierse tradities. Anders dan bij beide epidemiologen heeft ‘spirit level’  bij hem wel een dubbele betekenis: het begrip verwijst niet alleen naar de waterpas van de timmerman, maar vooral naar het vinden van de juiste morele en spirituele balans in zaken van politiek, geschiedenis, en leven en dood.

Getuige ook Human Chain, zijn dichtbundel uit 2010, geschreven nadat hij was getroffen door een beroerte, en gewijd aan de perikelen van het geheugen, het ouder worden en aan het verlies van vrienden. Lees bijvoorbeeld hoe hij in Chanson d’Aventure op onnavolgbare wijze de ambulancerit die volgt op zijn beroerte beschrijft en als het ware naar een hoger plan tilt. Nog meer indruk maakt Out of the bag (uit de bundel Electric Light). Daarin vertelt Heaney, die de oudste was in een gezin met negen kinderen, over de huisarts dr. Kerlin, die vrijwel jaarlijks met zijn tas vol obstetrische instrumenten bij hem thuis kwam voor een bevalling: ‘All of us came in Doctor Kerlin’s bag’. Verderop herinnert Heaney zich de spreekkamer van de arts, waar lichaamsdelen in glazen potten stonden: ‘A toe, a foot and shin, an arm, a cock’. Dichter en dokter lijken samen te vallen. Beiden zijn schepper: de dokter maakt nieuw leven, hij lijkt zelfs de onderdelen op voorraad te hebben; de dichter bevalt van een gedicht.

Om ‘de schittering van het bestaan te bewaren, of terug te halen, of er een glimp van te laten zien’, daarom schreef Heany naar eigen zeggen poëzie. Zijn lezers hebben dat begrepen; hij was immens populair in Ierland.

Het werk van Heaney is verschenen bij uitgeverij Farrar Straus Giroux; in Nederland zijn bij Meulenhoff momenteel beschikbaar: Elektrisch licht en het begin dit jaar als tweetalige editie verschenen District en Circle.