Pro Patria et Patienti
De Nederlandse militaire geneeskunde tussen 1795 en 1950
Plaats een reactie
Pro Patria et Patienti, Leo van Bergen, Uitgeverij Van Tilt, 372 blz., 29,50 euro.
De militair geneeskundige is ‘een dubbelwezen, een fabeldier, een monstrum’, schreef een marinearts anno 1911. Hij dient immers twee heren: ‘Mars en Aesculapius’.
Een onmogelijkheid, dus wat is de militair arts nu wezenlijk: een medicus in uniform of een militair met scalpel? Die vraag is een van de leidmotieven in Pro Patria et Patienti van medisch historicus Leo van Bergen, een geschiedenis van de Nederlandse militaire geneeskunde tussen 1795 en 1950. Het boek reikt van de napoleontische oorlogen (met de introductie van de term triage) en de Belgische Opstand tot WO II en de dekolonisatieoorlog in Indonesië. Van Bergen laat zien dat de identiteit van de militair arts nogal eens veranderde: aan het begin van de twintigste eeuw bijvoorbeeld was hij in de eerste plaats dokter, maar na 1930 veranderde hij van gedaante: de ‘militair met scalpel’ kreeg het primaat, een rol die nog werd versterkt door WO II en de strijd in Indonesië.
Aanvankelijk kregen militair geneeskundigen hun opleiding aan de Rijkskweekschool in Utrecht – en de indruk is dat ze in klinisch opzicht betere dokters waren dan hun met een academische achtergrond begiftigde collega’s. Maar in de tweede helft van de 19de eeuw werd de opleiding geïntegreerd in het universitaire curriculum, volgens het adagium dat met ‘zuiver vakonderwijs’ een arts nooit de ‘hoogte’ zou kunnen bereiken ‘waarnaar hij moet streven’, aldus een tijdgenoot.
Uitgebreid staat Van Bergen stil bij de fysieke en psychische klachten die militair artsen moesten herkennen en behandelen. Het levert een zeer interessant hoofdstuk op over simulatie van ziekten, geslachtsziekten (inclusief een fraaie inkijk in de contemporaine moraal) en psychische problematiek, met soms niet langer gangbare stoornissen zoals ‘het Atjeh’: een hardnekkige vorm van neerslachtigheid.
Pro Patria et Patienti is fraai geïllustreerd en uitgegeven, en boeiend geschreven. Het na lezing resterende beeld van de militair geneeskundige is wisselend: het beroep professionaliseerde, maar had ook steeds weer te maken met ondeugdelijke werkomstandigheden en – achteraf – onverstandige bezuinigingen. Het boek lijkt me een standaardwerk.
- Er zijn nog geen reacties
