Over ziek zijn

Over ziek zijn, Virginia Woolf (bijdragen: Lieke Marsman, Mieke van Zonneveld, vertaling: Monique ter Berg), Uitgeverij Het Moet, 100 blz., 20,99 euro.

Bestellen

Over ziek zijn (On being ill) van Virginia Woolf is een beroemd, maar ook vreemd essay. Het meandert van ziek zijn naar taal, weer verder naar religie, eenzaamheid, lezen, waanzin, zelfmoord en ten slotte het leven na dit leven. Ondertussen komen we ook wat te weten over wormen, slangen, muizen en Chinese lezers van Shakespeare.

Ziek zijn en leven komen zo dicht bij elkaar, en dat is niet zo vreemd voor wie het leven van Virginia Woolf kent. Zware lichamelijke problemen – koorts, flauwvallen, hoofdpijnen, slapeloosheid – mengden zich bij haar met manische en depressieve periodes. Ze bestreed die met chloral, digitalis, veronal en kaliumbromide. Uit dit mengsel van symptomen en remedies ontstond in 1925 On being ill, gevolgd door variaties daarop in 1926 en 1930. Opvallend is daarin haar stelling dat de zieke sympathie vraagt waaraan bijna of helemaal niet is te voldoen door de gezonde wereld. En dat dit niet zo erg is, omdat de zieke een voorkeur heeft voor afzondering. Dat geeft hem of haar de tijd om ­uitgebreid naar de wolken of bloemen te kijken. Een interessante gedachte daarbij is dat het juist de ongeïnteresseerdheid van de natuur is, die rust geeft. Ziekte roept eerder tot poëzie op dan tot proza. En zo leest dit essay ook: als een poëtische verzameling beelden en impressies.

Na 95 jaar is er nu een Nederlandse vertaling. Ik heb niet kunnen ontdekken ­welke versie daarvoor gebruikt is. De ­vertaling is voorzien van een uitgebreid voorwoord en wordt gevolgd door auto­biografische verhalen van twee jonge Nederlandse schrijfsters over hun ervaring met kanker. Dat zijn verhalen van geheel andere orde dan het essay van Woolf, waarin nauwelijks concrete ervaringen worden benoemd. De bijdrage van Lieke Marsman – sinds kort Dichter des Vaderlands – is vooral een politiek document over de gebreken van de moderne gezondheidszorg. Mieke van Zonneveld komt wat dichter bij Woolf. Zij liet dat ook al zien in haar dichtbundel Leger. Haar taal is poëtischer en handelt vooral over de betekenis van religie in haar leven met leukemie. Ik ben niet helemaal overtuigd van de combinatie van deze drie zo verschillende bijdragen, maar het is mooi dat het essay van Woolf nu ook in het Nederlands beschikbaar is.