Noord Nederlands Orkest speelt Skrjabin en Franck

Noord Nederlands Orkest speelt Skrjabin en Franck, Tivoli Vredenburg, Utrecht 18 maart 2022, 20.15 uur.

Synesthesie is het verschijnsel dat de stimulering van een zintuig onwillekeurig een ervaring oproept in een ander zintuig dat zelf niet gestimuleerd wordt. De meestvoorkomende vorm is grafeem-kleursynesthesie. Hierbij worden letters en cijfers onwillekeurig en consistent met een vaste kleur waargenomen. Bij een andere, zeer tot de verbeelding sprekende vorm van synesthesie worden geluiden onwillekeurig met kleuren verbonden. Dit komt bij musici en componisten veel voor en heeft aardige anekdotes opgeleverd. Onder componisten komt ook een gecultiveerde vorm van synesthesie voor. Deze zogenoemde pseudo­synesthesie maakte rond 1900 furore in Franse en Russische salons en was gebaseerd op de parallel die Newton in zijn boek Opticks trekt tussen de zeven spectrale kleuren en de zeven tonen van de Dorische toonladder – de toonladder die begint op D en alleen de witte toetsen van de piano bevat. De Russische componist Alexander Skrjabin werd bij zijn latere composities sterk beïnvloed door het idee van een vaste een-op-eenrelatie tussen kleuren en tonen. Daarvan is zijn symfonie Prométhée: le poème du feu het meest sprekende voorbeeld. Zijn sublieme pianoconcert componeerde Skrjabin in 1896, ruim voor zijn pseudosynesthetische periode. Chopins invloed is er nog, maar de rol van het orkest is groter. Skrjabins pianoconcert is een hoogtepunt binnen het laatromantische repertoire. Ook jaargenoot Sergei Rachmaninoff toonde zijn grote waardering voor Skrjabin als componist. Na Skrjabins overlijden in 1915 voerde Rachmaninoff diens pianoconcert verschillende malen uit en gaf het jaar erop zelfs meer dan twintig pianorecitals die geheel of gedeeltelijk aan het werk van Skrjabin waren gewijd.

• Lees ook: Synesthesie versus pseudosynesthesie