Monster in the Mind

De ongemakkelijke waarheid over de ziekte van Alzheimer, dat is misschien de kortst mogelijke samenvatting van Monster in the Mind, van de 83-jarige (!) medisch journaliste Jean Carper. Meer dan dertig jaar geleden was ze in dienst van CNN: toen heette dementie nog seniliteit, en tal van deskundigen kondigden destijds in haar programma aan dat ze die ‘ziekte’ binnen een paar jaar onder de knie zouden hebben. (Je vraagt je af: wanneer houden wetenschappers eens op met dat soort voorspellingen?) Als een jeugdige spring-in-’t-veld reist Carper opnieuw – deels dezelfde – deskundigen af, en wil zo achterhalen wat we nu weten van de ziekte die we alzheimer zijn gaan noemen. Ze heeft daarbij een scherp oog voor hoe en waarom deze ziekte ‘in de markt’ is gezet en hoe ze daar zelf onwillekeurig aan meewerkte; ze gaat na hoe groot het risico is dat ze zelf alzheimer krijgt (nihil, zo lijkt het) en fileert vooral de karikaturale beeldvorming en de geaccepteerde waarheden. Zo leert ze dat lang niet alle dementie alzheimer is (integendeel zelfs), dat effectieve medicatie helemaal niet in het verschiet ligt, en dat we de demografische apocalyps die alzheimer teweeg zou brengen in een vergrijzende bevolking niet moeten overschatten.

Dat doet ze met gevoel voor humor en understatement, vooral door haar film ‘op te vrolijken’ met fragmenten uit oude horrorfilms die fundamentele menselijke angsten bespeelden. Het maakt de vergelijking die een hoogleraar maakt van de alzheimerpatiënt met het angstbeeld van de ondode – de zombie – aannemelijk.

Carper laat alle belangrijke deskundigen aan het woord, onder wie ook de Nederlandse neuroloog Philip Scheltens. Hij geeft commentaar in het misschien opmerkelijkste deel van de documentaire waarin Carper de zaak Jansen Steur uit de doeken doet. Ze gebruikt de zaak als demonstratie van de onmogelijkheid om alzheimer in 100 procent van de gevallen accuraat te diagnosticeren.

Die deskundigen zijn lang niet allemaal unisono over aard en impact van alzheimer, maar dat we nog steeds niet weten wat de ziekte veroorzaakt, daarover zijn ze het allemaal wel eens.