Lichaam en geest
Plaats een reactie
Van Bacterie naar Bach en terug, Daniel C. Dennett, Atlas Contact, 518 blz., 34,99 euro.
Waar was ik toen ik er niet was? van filosoof Monica Meijsing begint met de vraag wat er met ‘het zelf’, of beter: met háárzelf gebeurde, toen ze voor een operatie onder volledige anesthesie verkeerde.
Voor het formuleren van een antwoord maakt ze onder meer een omweg langs een aantal neurologische gevalsstudies die ze zeer grondig bespreekt. Ze laat zien dat het aloude, cartesiaanse dualisme lichaam-geest geen pas meer geeft, maar dat iedereen die denkt dat we dan (dus) niet meer zijn dan ons brein evenzeer in een doodlopende straat belandt. Haar redenering loopt uit op de gedachte dat bewustzijn en zelfbewustzijn gradueel geëvolueerd zijn en op een fraaie bespiegeling over identiteit en ‘persoon zijn’. Identiteit houden we volgens haar vast, maar voor het tweede geldt: ‘(…) we begonnen ons bestaan niet als persoon, en niet ieder van ons zal haar of zijn leven eindigen als persoon’. Dat begrip persoon is daarmee cruciaal: het is ‘een moreel concept’. ‘Een persoon is een wezen tegenover wie we een morele houding met de bijbehorende verplichtingen aannemen; een persoon is tevens een wezen van wie we verwachten dat het een soortgelijke morele houding aanneemt tegenover ons.’ Dat persoonsbegrip heeft dus ook onvermijdelijk medisch-ethische consequenties. Meijsings boek is een schoolvoorbeeld van een kraakhelder geschreven filosofische excercitie die zich veel gelegen laat liggen aan de empirie (hier: de neurowetenschappen en de geneeskunde), en is alleen al daarom een verademing.
Ook de fameuze denker Daniel Dennett, dezer dagen in Nederland omdat hij 18 oktober een eredoctoraat krijgt aan de Radbouduniversiteit, gaat zo te werk. Zijn nieuwe omvangrijke studie Van bacterie naar Bach en terug is een soort samenvatting van zijn denken over de evolutie van leven en geest. Hij laat zien dat mensen ondanks die evolutionaire erfenis niet de gevangenen van hun genen zijn. Hoe het dan wel zit, en hoe culturele evolutie als het ware de voortzetting is van de biologische evolutie met andere middelen, maakt dit magnifieke boek duidelijk. Ook als de lezer het niet met alles wat Dennett beweert eens is, zal die op zijn minst onder de indruk zijn van diens brede kennis en grote analystische gaven.
- Er zijn nog geen reacties
