L’événement / Het voorval

Schrijfster Annie Ernaux wint dit jaar de Nobelprijs voor Literatuur.

1963 is lang geleden, maar niet zo lang. Wie toen als jonge vrouw met uitzicht op een academische carrière ongewenst zwanger werd, kreeg zeer slecht nieuws, zeker in Frankrijk. Precies dit is wat de 23-jarige Anne overkomt in L’événement van Audrey Diwan (dat vorig jaar de Gouden Leeuw won op het prestigieuze Venetiaanse filmfestival).

Doorstuderen als alleenstaande moeder was destijds geen optie; de zwangerschap afbreken al helemaal niet. In het laatste geval lagen gevangenisstraffen en eeuwige schande in het verschiet, ook voor degenen die hulp boden. In de uiterst benauwde omstandigheden van die dagen kan Anne op geen enkele steun, laat staan daadwerkelijke hulp rekenen – noch bij haar vriendinnen, noch bij artsen, die haar zelfs voorliegen.
Alle mannen vinden dat ze zich aan de natuurlijke gang van zaken en dus aan de wet moet houden. Het enige wat ze kan doen is haar toevlucht zoeken in de wereld van de onveilige, clandestiene abortussen. En onveilig blijkt het, al loopt het na een ziekenhuisopname goed af: ‘Ik bekeek het blaadje dat aan het voeteneind van het bed was bevestigd. “Graviditeit” stond erop geschreven. Ik zag dat woord voor het eerst en het stond me niet aan. Toen herinnerde ik me het Latijnse woord – gravidus, zwaar – en werd de betekenis me
duidelijk. Wat ik niet snapte, was waarom ze dat opschreven terwijl ik niet meer zwanger was. Ze wilden dus niet met zoveel woorden zeggen wat er met me aan de hand was geweest.’

Het citaat is afkomstig uit de autobiografische roman van Annie Ernaux (lees vooral ook haar schitterende De jaren) waarop de film is gebaseerd. Vrijwel gelijktijdig met de film is er een heruitgave van een goede Nederlandse vertaling verschenen: Het voorval. In 2000, toen Ernaux het boek schreef, was ze al 60, maar nog steeds maakte de gebeurtenis bij haar, zoals Marja Pruis in haar fraaie nawoord opmerkt, ‘hevige gevoelens van duisternis en schaamte, leven en dood’ los.

Als Anne aan het slot van de film haar studie weer oppakt, vraagt een docent of ze ziek is geweest. ‘Ja’, reageert ze dan, ‘de ziekte die alleen vrouwen hebben en ze tot huisvrouwen maakt’. Zelden waren boek en film zo gewaagd aan elkaar, in dit geval is de film misschien nog schokkender, vooral omdat Diwan haar hoofdpersonage ook op fysiek dramatische momenten nimmer uit het camera-oog verliest. 

Het Voorval, Annie Ernaux (vertaling: Irene Beckers, nawoord: Marja Pruis), De Arbeiderspers, 100 blz., 16,50 euro.

Bestellen