Jong artsenechtpaar in Indië

‘God zegene den dokter en zijn vrouw en stelle Hij hen voor vele Soendanezen ten zegen.’ Zo eindigt een bericht in het Nederlandsch Zendingsblad van maart 1939 over het vertrek van dokter Jan Smalbraak en zijn vrouw Marie naar het zendingsziekenhuis in Poerwakarta, Java. De timing van het avontuur van de jonge arts en zijn kersverse, zwangere echtgenote had niet ongelukkiger kunnen zijn. Ze varen bijkans rechtstreeks in de armen van ‘de Jap’, zoals ze de bezetter van Nederlands-Indië later in hun brieven zullen noemen.

De brieven van Jan en vooral Marie Smalbraak aan hun familie in Holland vormen het hart van het boekje Lieve allemaal, geschreven door dochter Jet Smalbraak (1945). Ze vond de correspondentie na de dood van haar ouders op de zolder van hun huis in Bloemendaal, waar haar vader zich na de repatriëring had gevestigd als gynaecoloog.

Het boekje is op veel manieren te lezen. Als een poging van een dochter om haar ouders, die weinig over vroeger hadden verteld, alsnog te leren kennen. Als een fraai voorbeeld van people’s history, de geschiedschrijving van gewone mensen. En als het coming of age-verhaal van Marie Smalbraak. Zij schrijft het merendeel van de brieven aan het thuisfront – de dokter maakt lange dagen in het hospitaal – en die veranderen door de jaren heen sterk van toon. In de brieven van voor het Japanse bombardement op Pearl Harbor, domineren hitte, heimwee en materiële ongemakken. Marie moppert op de zending, want andere Nederlanders in Indië verdienen meer en hebben betere huizen.

Maar de vrouw die in september 1945 het briefcontact met haar familie herstelt, is een heel andere. Ze heeft haar man enkele jaren bijgestaan in het ziekenhuis als verpleegster, vroedvrouw, apotheker en secretaresse. Ze heeft drie kinderen gebaard en er één verloren aan de tyfus.

De medische praktijk in Nederlands-Indië komt er jammer genoeg een beetje bekaaid vanaf. En het boekje bevat nogal wat herhaling. Maar wie daar doorheen kan lezen, maakt een prachtige reis door de tijd. - Lieke de Kwant

Lieve allemaal, Jet Smalbraak, Walburg Pers, 280 blz., 24,95 euro.