Boeken en films & zo
documentaire

Fuocoammare

Op de bres voor vluchtelingen

Plaats een reactie

Het eiland Lampedusa ligt ongeveer 70 kilometer van de Afrikaanse kust en is zo’n 120 kilometer verwijderd van Sicilië. De afgelopen twee decennia hebben ongeveer 400.000 migranten en vluchtelingen de overtocht van Noord-Afrika naar het Europese continent gewaagd. Meestal opeengepakt in veel te kleine, gammele bootjes, was Lampedusa vaak hun eerste doel. Naar schatting minstens 15.000 mensen zijn daarbij verdronken, of door andere oorzaken (uitdroging of brandwonden bijvoorbeeld) om het leven gekomen.

Deze koele cijfers worden meteen bij aanvang van de documentaire Fuocoammare gepresenteerd. Fuocoammare is misschien wel de belangrijkste film die u dit jaar in de bioscoop kunt gaan zien. Niet vanwege zijn cinematografische kwaliteiten – hoewel die ontegenzeggelijk groot zijn – maar vanwege zijn inhoud: de essentie van het vluchtelingenvraagstuk. De maker is Gianfranco Rosi, die ons eerder in het geweldige Sacro Gra liet kennismaken met de buitenwijken van Rome en zijn bewoners. Rosi bracht bijna een jaar door in de kleine gemeenschap die Lampedusa is, en ging met reddingswerkers de zee op. Hij deed alles zelf: interviews, camera, geluid. Het resultaat is verbluffend. Door de ogen van een paar eilandbewoners – onder anderen een huisvrouw, een visser en een radio-dj – laat hij zien hoe de komst van al die vluchtelingen hun gemeenschap beïnvloedt, maar hoe ze toch vooral ook een sideshow blijven in hun leven.

Centraal staat Samuele, een jongen van 12 jaar, wiens lotgevallen onnadrukkelijk maar fraai contrasteren met de gigantische tragedie die zich in zijn directe omgeving afspeelt. Als alle jongens van zijn leeftijd schiet hij met katapulten, klimt hij op rotsen, steekt hij vuurwerk af en heeft hij kleine zorgen: hij kampt met een lui oog, heeft last van zeeziekte (niet handig als je later visser wilt worden) en hij heeft af en toe het onbestemde gevoel, zegt hij tegen zijn huisarts, dat hij niet goed kan doorademen. Die huisarts is Pietro Bartolo; hij is de link tussen de wereld van de eilandbewoners en die van de vreemdelingen.

Na ongeveer een uur komt Bartolo wat uitvoeriger aan het woord. In het halfduister vertelt hij in alle huiveringwekkende, gruwelijke details wat hij doorgaans aantreft als de vluchtelingen levend of dood aan land zijn gebracht. En hoe hij aan de letterlijk nachtmerrieachtige taferelen die zich dan voordoen nooit, nooit zal wennen. Wie onberoerd blijft bij zijn relaas is een robot.

Daarna schakelt de film, en komen de gruwelijkheden meer en meer in beeld. Maar nergens zet Rosi het drama aan (er is geen voice-over bijvoorbeeld), nergens wordt de film ‘politiek’. Rosi toont alleen. Tegelijkertijd brengt hij zo een ode aan de naamloze reddingswerkers, en aan de onvolprezen huisarts.

Wat de vluchtelingen beweegt, wie ze zijn of waar ze vandaan komen – Rosi scheert erlangs, zoals de eilandbewoners ook gewoon hun leven blijven leiden. Hij laat de diepe wanhoop in hun gezichten zien, het verdriet, een enkele keer hun vreugde: ze hebben het gehaald. En dan is er – out of the blue – het bloedstollende moment waarop een Nigeriaan een heftige jammerklacht aanheft die alle ellende samenvat.

Fuocoammare, vanaf 6 oktober in de bioscoop.

Media en cultuur documentaire
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.